Bài giảng Lịch sử Lớp 8 - Bài 26: Phong trào kháng chiến chống pháp trong những năm cuối thế kỷ XIX

MÔN LỊCH SỬ 8 
BÀI 26: PHONG TRÀO KHÁNG CHIẾN 
 CHỐNG PHÁP TRONG NHỮNG NĂM 
 CUỐI THẾ KỶ XIX 
KIỂM TRA BÀI CŨ 
Câu 1 :Tìm điểm khác nhau cơ bản giữa nội dung 
 hiệp ước Hác-măng (1883) và hiệp ước Pa-tơ-nốt (1884) 
Hiệp ước Hác-măng (1883) Hiệp ước Pa-tơ-nốt (1884) 
Triều đình Huế cắt tỉnh Bình Thuận ra khỏi Trung Kì, nhập vào đất Nam Kỳ thuộc Pháp. Ba tỉnh Thanh-Nghệ-Tĩnh được sát nhập vào Bắc Kì thuộc Pháp. 
Pháp trả lại cho triều đình Huế tỉnh Bình Thuận và ba tỉnh Thanh-Nghệ-Tĩnh. 
Câu 2 : Hai hiệp ước trên có tác động thế nào đến xã hội phong kiến đương thời ? 
Chấm dứt sự tồn tại của quốc gia phong kiến, thay vào đó là xã hội thuộc địa nửa phong kiến. 
KIỂM TRA BÀI CŨ 
Kinh đô Huế l à   thủ đô  của quốc gia  Việt Nam  thống nhất từ năm 1802, sau khi  Nguyễn Phúc Ánh  lên ngôi  ho à ng đế  mở đầu cho  nh à Nguyễn , vương triều  phong kiến  cuối cùng trong  lịch sử Việt Nam . Huế kết thúc sứ mệnh l à thủ đô Việt Nam v à o năm  1945  khi vị ho à ng đế cuối cùng của nh à Nguyễn l à   Bảo Đại  thoái vị. 
N ăm 1805, công trình xây dựng kinh th à nh bắt đầu được khởi công xây dựng với địa b à n nằm trên khu vực hai chi lưu của  sông Hương  l à Kim Long v à Bạch Yến. Quá trình xây dựng kéo d à i không liên tục cho đến tận năm  1823  mới cơ bản ho à n th à nh dưới triều vua  Minh Mạng   . Vòng tường th à nh với chu vi 10571 m được xây bó bằng gạch được xây dựng kiến trúc  Vauban  hay "th à nh lũy hình ngôi sao với 24 pháo đ à i v à 10 cửa chính cùng 1 cửa phụ  với 3 vòng khép kín : Kinh thành , hoàng thành và tử cấm thà nh . Ho à ng th à nh giới hạn bởi một vòng tường th à nh gần vuông với mỗi chiều xấp xỉ 600m với 4 cổng ra v à o m à độc đáo nhất thường được lấy l à m biểu tượng của Cố đô : Ngọ Môn , chính l à khu vực h à nh chính tối cao của triều đình Nguyễn. Bên trong Ho à ng th à nh, hơi dịch về phía sau, l à Tử cấm th à nh - nơi ăn ở sinh hoạt của Ho à ng gia . 
Unesco công nhận: Cố đô Huế là Di sản văn hóa Thế giới n ăm  1994 v à   nhã nhạc cung đình Huế   năm 2003 . 
 Tại kinh thành Huế vào cuối thế kỉ XIX đã diễn ra cuộc phản công của phái chủ chiến chống Pháp , cuộc chiến diễn ra quyết liệt tại 
Tòa Khâm sứ 
Và Đồn Mang Cá 
Tiết 40: Bài 26 
PHONG TRÀO KHÁNG CHIẾN CHỐNG PHÁP TRONG NHỮNG NĂM CUỐI THẾ KỈ XIX 
I. CUỘC PHẢN CÔNG CỦA PHÁI CHỦ CHIẾN TẠI KINH THÀNH HUẾ. VUA HÀM NGHI RA “CHIẾU CẦN VƯƠNG” 
II. NHỮNG CUỘC KHỞI NGHĨA LỚN TRONG PHONG TRÀO CẦN V ƯƠNG 
I. CUỘC PHẢN CÔNG CỦA PHÁI CHỦ CHIẾN TẠI KINH THÀNH HUẾ. VUA HÀM NGHI RA “CHIẾU CẦN VƯƠNG” 
1. Cuộc phản công quân Pháp của phái chủ chiến ở Huế 
 tháng 7-1885 
Nguyên nhân cuộc phản công quân Pháp tại kinh th à nh Huế là gì ? 
? 
Tôn Thất Thuyết 
Tôn Thất Thuyết sinh ngày 12 tháng 5 năm 1839, quê ở Xuân Long, TP Huế . ông đã bí mật lập hai đội quân mang tên Phấn Nghĩa và Đoàn Kiệt, ngày đêm luyện tập chờ cơ hội giết giặc. 
Vua Hàm Nghi có tên húy là Nguyễn Phúc Ưng Lịch, sinh ngày 3/8/1871. Năm 13 tuổi, ông được chọn làm vị vua thứ bảy của triều 
Nguyễn .. Ông trong trang phục rất giản dị, đầu quấn khăn đen, mặc áo the như dân thường, nhưng nét mặt lộ rõ vẻ kiên nghị, tính khẳng khái, thông minh và quả cảm. 
Vua Hàm Nghi 
? Phái chủ chiến đã chuẩn bị những gì để giành lại quyền chủ động? 
- Pháp lo sợ, tìm cách bắt cóc những người cầm đầu. 
Trước tình hình đó thực dân Pháp đã l à m gì? 
? 
1. Cuộc phản công quân Pháp của phái chủ chiến ở Huế tháng 7/1885 
a. Nguyên nhân: 
Phái chủ chiến, Tôn Thất Thuyết muốn 
 gi à nh lại chủ quyền. 
- Pháp quyết tâm tiêu diệt phe chủ chiến. 
Lược đồ kinh th à nh Huế 1885 
?Quan sát lược đồ kinh th à nh Huế năm 1885 trình bày diễn biến cuộc phản công tại kinh thành Huế? 
HOÀNG THÀNH 
Sông Hương 
Tòa Khâm Sứ 
Gồm 2 đạo quân : 
Đạo 1: 
Tôn Thất Lệ 
chỉ huy 
Đạo 2: 
Trần Xuân Soạn 
Tôn Thất Thuyết 
 chỉ huy 
Đồn Mang Cá 
Lược đồ kinh th à nh Huế 1885 
?Quan sát lược đồ kinh th à nh Huế năm 1885 trình bày diễn biến cuộc phản công tại kinh thành Huế? 
1. Cuộc phản công quân Pháp của phái chủ chiến ở Huế tháng 7/1885 
a. Nguyên nhân : 
Phái chủ chiến, Tôn Thất Thuyết muốn 
 gi à nh lại chủ quyền. 
- Pháp quyết tâm tiêu diệt phe chủ chiến. 
b. Diễn biến: 
- Đêm ng à y 4 rạng sáng ng à y 5-7-1885, cuộc phản công bùng nổ. 
- Kết quả: Phe chủ chiến thất bại. 
Mặc dù thất bại nhưng cuộc phản công quân Pháp của phái chủ chiến ở Huế tháng 7.1885 đã lại nhiều ý nghĩa đó l à gì? 
? 
- Thể hiện tinh thần yêu nước, tinh thần kháng Pháp. 
- Để lại nhiều b à i học cho các cuộc kháng chiến giai đoạn sau. 
- Là cơ sở để phong trào Cần Vương bùng nổ. 
Tân Sở 
Kinh thành HUẾ 
Khi ra tới Tân Sở vua H à m Nghi v à Tôn Thất Thuyết có h à nh động gì? 
I. CUỘC PHẢN CÔNG CỦA PHÁI CHỦ CHIẾN TẠI KINH THÀNH HUẾ. VUA HÀM NGHI RA “CHIẾU CẦN VƯƠNG” 
1. Cuộc phản công quân Pháp của phái chủ chiến ở Huế tháng 7-1885 
2. Phong tr à o Cần vương 
 Mục đích của việc ra “Chiếu cần vương” l à gì? Văn thân là ai? 
	Chiếu cần vương lời kêu gọi văn thân v à nhân dân cả đứng lên giúp vua cứu nước 
Văn thân l à những nhà nho tri thức có tiếng 
Vua H à m Nghi (1870-1943 ) 
	 “Từ xưa kế sách chống giặc không ngoài ba điều: đánh, giữ, hòa. Đánh thì chưa có cơ hội; giữ thì khó định hẹn được sức; hoà thì họ đòi hỏi không biết chán. 
	...Nước ta gần đây ngẫu nhiên gặp nhiều việc. Trẫm tuổi trẻ nối ngôi, không lúc nào không nghĩ đến tự cường tự trị. Kẻ phái của Tây ngang bức, hiện tình mỗi ngày một quá thêm. Hôm trước chúng tăng thêm binh quyền đến, buộc theo những điều mình không thể nào làm được...; trong triều đình đắn đo về hai điều: cúi đầu tuân mạng, ngồi để mất cơ hội, sao bằng nhìn thấy chỗ âm mưu biến động của địch mà đối phó trước? Vì bằng việc xảy ra không thể tránh, thì cũng còn có cái việc ngày nay để mưu tốt cái lợi sau này, ấy là do thời thế xui nên vậy. Phàm những người cùng dự chia mối lo này cũng đã dư biết. Biết thì phải tham gia công việc, nghiến răng dựng tóc, thề giết hết giặc, nào ai là không có cái lòng như thế?” 
 (Trích “Chiếu Cần vương”) 
2. Phong tr à o Cần vương 
- Tôn Thất Thuyết đưa vua H à m Nghi chạy ra Tân Sở ( Quảng Trị) . Ngày 13-7-1885 ông nhân danh vua Hàm Nghi xuống chiếu Cần Vương. 
2. Phong tr à o Cần vương 
- Tôn Thất Thuyết đưa vua H à m Nghi chạy ra Tân Sở ( Quảng Trị) . Ngày 13-7-1885 ông nhân danh vua Hàm Nghi xuống chiếu Cần Vương. 
- Phong trào yêu nước chống Pháp diễn ra sôi nổi từ năm 1885 đến cuối thế kỉ XIX. 
- Diễn biến chia thành 2 giai đoạn: 
Nguyễn Duy Hiệu, 
Trần Văn Dự 
Lê Trung Đình, 
Nguyễn Tự Tân 
Mai Xuân Thưởng 
Trương Đình Hội 
Phan Đình Phùng 
Phạm B à nh 
Nguyên Thiện Thuật 
Lê Trực, 
Nguyễn Phạm Tuân 
Nguyễn Xuân Ôn 
Ngô Quang Bích 
Nguyễn Văn Giáp 
+ Giai đoạn 1: (1885-1888) phong trào bùng nổ trên khắp cả nước. 
Lược đồ phong tr à o Cần Vương cuối TKXIX 
Khởi nghĩa Hương Khê 
Khởi nghĩa Bãi Sậy 
+ Giai đoạn 2: (1888- 1896) 
 phong tr à o quy tụ trong 
những cuộc khởi nghĩa lớn. 
II. Những cuộc khởi nghĩa lớn trong phong tr à o Cần Vương 
KHỞI NGHĨA BA ĐÌNH 
KHỞI NGHĨA BÃI SẬY 
KHỞI NGHĨA HƯƠNG KHÊ 
Thời gian 
Lãnh đạo 
Địa bàn 
Diễn biến chính 
3. Khởi nghĩa Hương Khê (1885-1896) 
- Lãnh đạo: 
 Phan Đình Phùng 
Phan Đình Phùng (1847-1895) 
Các em hãy cho cô biết ai là người lãnh đạo cao nhất của cuộc khởi nghĩa Hương Khê? Ông là người như thế nào? 
Trợ thủ đắc lực của Phan Đình Phùng l à Cao Thắng. 
 Cao Thắng sinh năm 1864, quê ở H à m Lại (Hương Sơn-H à Tĩnh). Năm 20 tuổi ông từng tham gia khởi nghĩa của Đội Lựu, từng bị bắt giam tại nh à lao H à Tĩnh. Thoát tù, ông tự nguyện đứng dưới cờ của Phan Đình Phùng khởi nghĩa. 
II. Những cuộc khởi nghĩa lớn trong phong tr à o Cần Vương 
3. Khởi nghĩa Hương Khê (1885 – 1896 ) 
HƯƠNG KHÊ 
VỤ QUANG - NGÀN TR ƯƠI 
Sơn 
Quảng Bình 
Nghệ An 
Thanh Hóa 
Hà Tĩnh 
II. Những cuộc khởi nghĩa lớn trong phong tr à o Cần Vương 
3. Khởi nghĩa Hương Khê (1885 – 1896 ) 
- Địa b à n hoạt động: Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình. 
b: Diễn biến: 
Lực lượng nghĩa quân được tổ chức như thế n à o? 
Cuộc khởi nghĩa Hương Khê được chia th à nh mấy giai đoạn? 
Hướng tiến đánh của nghĩa quân 
Đồn và thành quân Pháp chiếm đóng 
23-8-1892 
Nơi và thời gian nghĩa quân dành chiến thắng trong các trận đánh 
Vụ Quang căn cứ của nghĩa quân 
Nơi thành lập và tên các quân thứ 
Các cuộc khởi nghĩa của nghĩa quân 
23-8-1892 
10-1893 
17-10-1894 
1892 
12-1899 
1892 
Sau trận đánh Đồn Nu, Cao Thắng 
đã hi sinh năm 29 tuổi 
Ông Cao Thắng chỉ huy các nghĩa quân rèn đúc được 350 khẩu súng theo mẫu súng 1874 của Pháp (tranh minh họa) 
Súng trường kiểu 1874 của Pháp 
Súng trường do Cao Thắng chế tạo 
Em có nhận xét gì về súng trường do Cao Thắng chế tạo? 
Khen thay Cao Thaéng taøi to 
Laáy ngay suùng giaëc veà cho thôï reøn 
Ñeâm ngaøy tæ mæ môû xen 
Laïi theâm coù caû ñoäi Quyeân cuùng taøi 
Xöôûng trong cho chí xöôûng ngoaøi 
Thôï reøn cao tænh ñeàu môøi hoäi coâng 
Suùng ta cheá taïo vöøa xong 
Ñem ra maø baén nöùc loøng thaéng thay 
Baén cho tieät gioáng quaân TaâyCaäy nhieàu suùng oáng phen naøy heát khoe.” 
 (Veø Quan Ñình) 
Dựa v à o địa thế hiểm trở với hệ thống công sự chằng chịt để tiến h à nh chiến tranh du kích. 
PHƯƠNG THỨC TÁC CHIẾN 
II. Những cuộc khởi nghĩa lớn trong phong tr à o Cần Vương 
3. Khởi nghĩa Hương Khê (1885 – 1896 ) 
Lãnh đạo: Phan Đình Phùng, Cao Thắng. 
Địa b à n hoạt động: Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình. 
- Diễn biến: gồm 2 giai đoạn 
+ Từ năm 1885 -1888: nghĩa quân xây dựng lực lượng. 
Hướng tiến đánh của nghĩa quân 
Đồn và thành quân Pháp chiếm đóng 
23-8-1892 
Nơi và thời gian nghĩa quân dành chiến thắng trong các trận đánh 
Vụ Quang căn cứ của nghĩa quân 
Nơi thành lập và tên các quân thứ 
Các cuộc khởi nghĩa của nghĩa quân 
23-8-1892 
10-1893 
17-10-1894 
1892 
12-1899 
1892 
Sau trận đánh Đồn Nu, Cao Thắng 
đã hi sinh năm 29 tuổi 
Giải phóng hơn 700 
tù chính trị 
Để đối phó với lực lượng nghĩa quân, thực dân Pháp đã l à m những gì? 
Tượng đ à i Cao Thắng. 
Cao Thắng (1864 – 1893) 
PHAN ĐÌNH PHÙNG 
 - Sau trận đánh ở Núi Vụ Quang ông cho nghĩa quân lên nguồn sông chặt cây đóng kè chặn nước đầu nguồn và chuẩn bị phục kích giặc. 
-28-12-1895 Phan Đình Phùng bị thương nặng và hi sinh, thọ 49 tuổi. 
1896 những thủ lĩnh cuối cùng bị bắt . 
Khởi nghĩa kết thúc. 
II. Những cuộc khởi nghĩa lớn trong phong tr à o Cần Vương 
3. Khởi nghĩa Hương Khê (1885 – 1896 ) 
- Lãnh đạo: Phan Đình Phùng, Cao Thắng. 
Địa b à n hoạt động : Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình 
- Diễn biến: gồm 2 giai đoạn 
+ Từ năm 1885 -1888: nghĩa quân xây dựng lực lượng. 
+ Từ năm 1888 đến năm 1896, khởi nghĩa đẩy lùi nhiều cuộc càn quét của địch. Sau khi Phan Đình Phùng hi sinh, cuộc khởi nghĩa dần tan rã. 
Tượng đ à i Phan Đình Phùng tại vòng xoay trước Bưu điện  Chợ Lớn ,  quận 5, Th à nh phố Hồ Chí Minh 
Tại sao nói cuộc khởi nghĩa Hương Khê l à tiêu biểu nhất trong phong trào Cần Vương? 
GỢI Ý 
Về thời gian 
Về địa bàn hoạt động 
Về tổ chức, trang - thiết bị quân sự 
Về ph ương thức tác chiến 
Về thời gian 
Tồn tại d à i nhất trong các cuộc khởi nghĩa trong phong trào Cần Vương: 10 năm 
Về địa bàn hoạt động 
4 tỉnh bắc Trung Kỳ: Thanh Hóa, Nghệ An, H à Tĩnh, Quảng Bình. 
Về tổ chức, trang – thiết bị quân sự 
Về tổ chức: chia l à m 4 căn cứ lớn với 15 quân thứ. 
 Về trang thiết bị quân sự: cùng kiểu trang phục, được xây dựng công sự, rèn – đúc – chế tạo vũ khí (đặc biệt là súng trường và chông) 
Về ph ương thức tác chiến 
Dựa v à o địa hình hiểm trở, đánh du kích, sử dụng phương thức tác chiến linh hoạt. 
+ Ý nghĩa: 
Đây l à cuộc khởi nghĩa tiêu biểu, có qui mô lớn nhất, trình độ tổ chức cao và chiến đấu bền bỉ. 
C Ủ NG C Ố B À I H Ọ C 
Em c ó nhận xét gì về phong trào vũ trang chống Pháp cuối thế kỷ XIX? 
Lãnh đạo: 
Tính chất: 
Thời gian : 
Lực lượng tham gia: 
Kết quả: 
Ý nghĩa : 
Tầng lớp văn thân, sĩ phu yêu nước 
1885-1896 
Đông đảo quần chúng nhân dân 
Yêu nước chống xâm lược, mang màu sắc phong kiến 
Thất bại (do ý thức hệ ph ong kiến , lãnh đạo, so sánh lực lượng...) 
Thể hiện truyền thống yêu nước của dân tộc ta. 
Có vị trí lớn trong sự nghiệp đấu tranh chống quân xâm lược. 
Để lại nhiều tấm gương, b à i học kinh nghiệm quý báu. 
TRÒ CHƠI Ô CHỮ 
C 
H 
U 
C 
H 
I 
E 
N 
H 
A 
M 
N 
G 
H 
I 
V 
A 
N 
T 
H 
A 
N 
U 
N 
G 
L 
I 
C 
H 
T 
R 
U 
O 
N 
G 
S 
O 
N 
T 
A 
N 
S 
O 
A 
N 
G 
I 
E 
R 
I 
T 
O 
N 
T 
H 
A 
T 
T 
H 
U 
Y 
E 
T 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
Câu 1: Phe có tư tưởng chống Pháp? 
Câu 2: Tên vị vua trẻ tuổi yêu nước, có tinh thần chống Pháp? 
Câu 3: Người đứng đầu phe chủ chiến? 
Câu 4: Thành phần lãnh đạo phong trào Cần Vương? 
Câu 5: Tên thật của Vua Hàm Nghi ? 
Câu 6: Tên dãy núi mà Tôn Thất Thuyết đưa Vua Hàm Nghi từ Tân Sở vượt qua để đến Phú Gia? 
Câu 7: Nơi Vua Hàm Nghi ban chiếu Cần Vương? 
Câu 8: Nơi vua Hàm Nghi bị Pháp lưu đày? 
Tên gọi phong trào kháng Pháp từ 1885-1896? 
 1: Học b ài cũ, trả lời câu hỏi b ài tập cuối bài. Phân tích nguyên nhân thất bại của phong trào Cần Vương. 
2. Chuẩn bị bài 27: 
	KHỞI NGHĨA YÊN THẾ VÀ PHONG TRÀO CHỐNG PHÁP CỦA ĐỒNG BÀO MIỀN NÚI CUỐI THẾ KỶ XIX 
Gợi ý tìm hiểu: 
1. Đặc điểm vùng Yên Thế và dân cư. 
2 . Lãnh tụ Hoàng Hoa Thám. 
3. Các giai đoạn chiến đấu của nghĩa quân Yên Thế. 
4. Những nét chung về phong trào kháng chiến chống Pháp của đồng bào miền núi. 
HƯỚNG DẪN HỌC BÀI 
Tiết học kết thúc 
Xin chân th à nh cảm ơn các em 
Cô chúc các em học tốt !!!