Bài giảng Ngữ văn Lớp 6 - Bài: Đêm nay Bác không ngủ

Bài dạy 
Chào mừng các em học sinh! 
Ngữ văn lớp 6 
ĐÊM NAY BÁC KHÔNG NGỦ 
Văn bản: 
Minh Huệ 
Kiến thức: 
 - Thấy được hình ảnh cao đẹp của Bác Hồ, tình cảm yêu quý, kính trọng của người chiến sĩ đối với Bác. 
 - Nắm được nghệ thuật đặc sắc: sự kết hợp giữa yếu tố tự sự, miêu tả với yếu tố biểu cảm và các biện pháp nghệ thuật khác, 
2. Kĩ năng: 
- Bước đầu biết cách đọc thơ tự sự được viết theo thể thơ năm chữ, thể hiện tâm trạng của nhân vật. 
- Viết đoạn văn cảm thụ nhân vật sau khi học xong bài thơ. 
MỤC TIÊU BÀI HỌC 
Văn bản: ĐÊM NAY BÁC KHÔNG NGỦ  Minh Huệ 
I. ĐỌC - TÌM HIỂU CHÚ THÍCH 
1. Tác giả : 
 Minh Huệ (1927- 2003). 
 Tên thật là Nguyễn Đức Thái. 
 Sinh ra lớn lên ở thành phố Vinh, Nghệ An. 
 Sớm tham gia cách mạng và trọn đời theo cách mạng, theo kháng chiến. 
 Thơ của ông bình dị, mộc mạc, lời thơ thủ thỉ tâm tình. Ông viết chủ yếu về đề tài cách mạng, về quê hương đất nước, đặc biệt suốt đời thơ của ông viết về Bác. 
1. Tác giả : 
 Ông được tặng giải thưởng Nhà nước về văn học, nghệ thuật với ba tập thơ: 
 Đêm nay Bác không ngủ (1985); Tiếng hát quê hương (1959); 
 Đất chiến Hào (1970). 
I. ĐỌC - TÌM HIỂU CHÚ THÍCH 
Văn bản: ĐÊM NAY BÁC KHÔNG NGỦ  Minh Huệ 
2. Tác phẩm: 
 a . Hoàn cảnh sáng tác: 
	 Trong chiến dịch Biên giới cuối năm 1950, Bác Hồ trực tiếp ra mặt trận theo dõi và chỉ huy cuộc chiến đấu của bộ đội ta. 
Nguồn: Truyền hình Nhân Dân 
2. Tác phẩm: 
Rồi Bác đi / dém chăn 
Từng người / từng người m ột 
Sợ cháu mình / giật th ột 
Bác nhón chân / nhẹ nh àng 
Anh đội viên / mơ m àng 
Như nằm trong / giấc m ộng 
Bóng Bác / cao lồng l ộng 
Ấm hơn / ngọn lửa h ồng 
 T hích hợp với lối kể chuyện, thể hiện tâm tình. 
 thể thơ năm chữ. 
 + Mỗi câu có 5 tiếng, 
 + Mỗi khổ thường có 4 câu, 
 + Nhịp 3/2 ; 2/3. 
 + Vần liền, vần chân. 
 a. Hoàn cảnh ra đời 
b. Thể loại: 
2. Tác phẩm: 
 c. Phương thức biểu đạt: 
biểu cảm ( tự sự và miêu tả). 
 d. Bố cục: 
II. ĐỌC -HIỂU VĂN BẢN 
1. Câu chuyện về một đêm không ngủ của Bác: 
Anh đội viên thức dậy 
Thấy trời khuya lắm rồi 
Mà sao Bác vẫn ngồi 
Đêm nay Bác không ngủ 
Lặng yên bên bếp lửa 
Vẻ mặt Bác trầm ngâm 
Ngoài trời mưa lâm thâm 
Mái lều tranh xơ xác 
 a. Hoàn cảnh: 
 Thời gian: trời đã khuya. 
 - Không gian: mái lều tranh “xơ xác”, trời mưa “lâm thâm”. 
 Khó khăn, thiếu thốn, lạnh giá. 
Qua cái nhìn của anh đội viên, trong lần đầu tiên thức dậy, Bác Hồ hiện lên với vẻ đẹp như thế nào? Em cảm nhận được gì về tình yêu thương của Bác dành cho các anh chiến sĩ. 
II. ĐỌC -HIỂU VĂN BẢN 
1. Câu chuyện về một đêm không ngủ của Bác: 
 a. Hoàn cảnh: 
 b . Hình ảnh của Bác và tâm trạng của anh đội viên : 
Hình ảnh Bác 
Tâm trạng và tình cảm của anh đội viên 
Lần 1 
- Tư thế, dáng vẻ “lặng yên”, “trầm ngâm”. 
Qua cái nhìn của anh đội viên, trong lần đầu tiên thức dậy, Bác Hồ hiện lên với vẻ đẹp như thế nào? Em cảm nhận được gì về tình yêu thương của Bác dành cho các anh chiến sĩ. 
Nhà thơ Minh Huệ viết: 
“ Người cha mái tóc bạc” 
 Người cha dân tộc, bình dị, thân thương. 
“ Bóng Bác cao lồng lộng 
Ấm hơn ngọn lửa hồng” 
 So sánh, từ láy. 
 Hình bóng Bác in trên vách. 
 Sự vĩ đại, phi thường của Bác. 
 Tình yêu thương ấm áp của người. 
Hình ảnh Bác 
Tâm trạng và tình cảm của anh đội viên 
Lần 1 
- Tư thế, dáng vẻ “lặng yên”, “trầm ngâm”. 
- “Người Cha mái tóc bạc”, “ Bóng Bác cao lồng lộng” => vĩ đại, gần gũi, thân thương. 
 - Hành động, cử chỉ: “đốt lửa”, “dém chăn”, “từng người, từng người một”, “nhón chân” => ân cần, quan tâm, chăm sóc. 
 - Lời nói: “Chú cứ việc ngủ ngon” => giản dị , thân thiết. 
 Bác là một người Cha bình dị, nhân từ, thân thương quan tâm các anh chiến sĩ. 
 So sánh, từ láy. 
- Băn khoăn, ngạc nhiên: “Mà sao Bác vẫn ngồi” 
- Thương Bác: “Càng nhìn lại càng thương” => Bác là “Người cha”. 
- Trạng thái: “mơ màng”, “Như nằm trong giấc mộng”. 
 Xúc động, lo lắng, không yên: “thổn thức”, “bồn chồn”, “bề bộn”. 
 Từ láy, cách nói tăng tiến . 
 Anh xúc động, yêu kính Bác như tình cảm của một người con đối với cha . 
 Trước tình cảm gần gũi, ấm áp của Bác , anh đội viên đã có tâm trạng như thế nào? 
Bác là một người cha bình dị, thân thương, quan tâm các anh chiến sĩ. 
 Câu chuyện về một đêm không ngủ của Bác trong lần đầu tiên anh đội viên thức dậy. 
Ngôn ngữ bình dị, mộc mạc, lời thơ tâm tình, tự nhiên. 
Anh xúc động , kính yêu Bác như tình cảm của một người con đối với người cha. 
Hình ảnh Bác 
Tâm trạng và tình cảm của anh đội viên 
Lần 3 
Vì sao nhà thơ không kể lần thứ hai mà kể luôn lần thứ ba anh đội viên thức dậy? 
Hình ảnh Bác hiện lên như thế nào qua cái nhìn của anh đội viên, trong lần thứ ba anh thức dậy? So với lần thứ nhất, hình ảnh Bác có gì thay đổi? 
 Lần thứ ba 
Lần thứ nhất 
Tư tế , dáng vẻ: 
 “lặng yên”, “trầm ngâm” 
 Lời nói: 
“ Chú cứ việc ngủ ngon 
Ngày mai đi đánh giặc” 
 Tư thế, dáng vẻ: “ đinh ninh ”, “Chòm râu im phăng phắc ” 
lặng im ,tuyệt đối . 
Lời nói: 
“Bác ngủ không yên lòng” 
“Bác thương đoàn dân công ” 
“Làm sao cho khỏi ướt!” 
“ Càng thương càng nóng ruột” 
=> Chia sẻ, thân tình, yêu thương . 
Hình ảnh Bác 
Tâm trạng và tình cảm của anh đội viên 
Lần 3 
- Tư thế, dáng vẻ “đinh ninh”, “chòm râu im phăng phắc” => lặng im, suy tư. 
- Lời nói: 
 “ Bác ngủ không yên lòng” 
 “ Bác thương đoàn dân công” 
 “ Làm sao cho khỏi ướt!” 
 “ Càng thương càng nóng ruột” 
=> Chia sẻ, thân tình, yêu thương. 
 Bác không ngủ vì lo cho chiến sĩ, dân công. 
 Tình yêu thương bao la mà Bác dành cho chiến sĩ và đồng bào . 
 Từ láy, cách nói tăng tiến. 
- Lo sợ: “ hốt hoảng”, “giật mình” 
- Khẩn thiết mời Bác: 
 “ Anh vội vàng nằng nặc” 
 “ Mời Bác ngủ Bác ơi! 
 Bác ơi! Mời Bác ngủ!” 
- Đồng cảm, thấu hiểu 
 “ Anh đội viên nhìn Bác 
 Bác nhìn ngọn lửa hồng” 
 Từ láy, cấu trúc đảo. 
 Anh cảm phục, hiểu được nỗi lòng của Bác và nguyện làm theo Bác. 
 Tình cảm của anh cũng là tình cảm của nhân dân đối với Bác. 
 - Vô cùng sung sướng 
 “ Lòng vui sướng mênh mông” 
	Nhà thơ miêu tả tâm trạng và tình cảm của anh đội viên lần thứ ba thức dậy có gì khác trước? Qua tình cảm anh đội viên dành cho Bác tác giả muốn gởi gắm điều gì? 
II. ĐỌC -HIỂU VĂN BẢN: 
1. Câu chuyện về một đêm không ngủ của Bác: 
2. Suy ngẫm về Bác: 
Đêm nay Bác ngồi đó 
Đêm nay Bác không ngủ 
Vì một lẽ thường tình 
Bác là Hồ Chí Minh . 
 Điệp ngữ, giọng thơ mạnh mẽ, khẳng định. 
 Khái quát nhiều đêm không ngủ để lo việc nước, việc dân. 
 Vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc Việt Nam. 
 - Bác không ngủ “ một lẽ thường tình” 
 “ Bác là Hồ Chí Minh.” 
Đêm nay Bác ngồi đó 
Đêm nay Bác không ngủ 
Vì một lẽ thường tình 
Bác là Hồ Chí Minh . 
III. TỔNG KẾT 
Đêm nay Bác không ngủ 
Ân cần, dịu dàng, yêu thương, chăm lo các anh chiến sĩ. 
Bác Hồ 
Lo lắng cho đoàn dân công. 
Người cha hiền từ, 
vị lãnh tụ vĩ đại. 
Anh đội viên 
Băn khoăn, ngạc nhiên, 
biết ơn, kính yêu. 
Hốt hoảng, cảm phục, 
 vui sướng. 
Người con yêu thương. 
Tình cảm yêu thương bao la của Bác đối với chiến sĩ và đồng bào. 
Tình cảm yêu kính của anh đội viên và của toàn dân tộc với Bác. 
Nghệ thuật: Thể thơ năm chữ, từ láy, biểu cảm kết hợp với miêu tả và tự sự. 
  HƯỚNG DẪN HỌC SINH HỌC BÀI  
- Xem lại phần ghi nhớ trong sách giáo khoa trang 67. 
- Chuẩn bị bài : Lượm.