Bài giảng Ngữ văn Lớp 6 - Bài: Phương pháp tả cảnh

Phương pháp tả cảnh 
PHƯƠNG PHÁP VIẾT VĂN TẢ CẢNH 
 I 
1. Ngữ liệu 
Hình ảnh tiêu biểu: 
Động tác 
Ngoại hình 
 Những động tác thả sào, rút sào rập ràng nhanh như cắt. Thuyền cố lấn lên. Dượng Hương Thư như một pho tượng đồng đúc, các bắp thịt cuồn cuộn, hai hàm răng cắn chặt, quai hàm bạnh ra, cặp mắt nảy lửa ghì trên ngọn sào giống như một hiệp sĩ của Trường Sơn oai linh hùng vĩ. 
Giúp ta hình dung: Cảnh khúc sông nhiều thác dữ, hiểm trở, con người mạnh mẽ, vững chải. 
Miêu tả dượng Hương Thư 
b. Thuyền chúng tôi chèo thoát qua kênh bọ Mắt, đổ ra con sông Cửa Lớn, xuôi về Năm Căn. Dòng sông Năm Căn mênh mông, nước ầm ầm đổ ra biển ngày đêm như thác, cá nước bơi hàng đàn đen trũi nhô lên hụp xuống như người bơi ếch giữa những đầu sóng trắng. Thuyền xuôi giữa dòng con sông rộng hơn ngàn thước, trông hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận. Cây đước mọc dài theo bãi, theo từng lứa trái rụng, ngọn bằng tăm tắp, lớp này chồng lên lớp kia ôm lấy dòng sông, đắp từng bậc màu xanh lá mạ, màu xanh rêu, màu xanh chai lọ,lòa nhòa ẩn hiện trong sương mù và khói sóng ban mai. 
 Tả dòng sông Năm Căn 
Xác định 2 đối tượng được miêu tả: 
Hình ảnh dòng sông 
 Hình ảnh 2 bên bờ sông 
 Thuyền chúng tôi chèo thoát qua kênh bọ Mắt, đổ ra con sông Cửa Lớn, xuôi về Năm Căn. Dòng sông Năm Căn mênh mông, nước ầm ầm đổ ra biển ngày đêm như thác, cá nước bơi hàng đàn đen trũi nhô lên hụp xuống như người bơi ếch giữa những đầu sóng trắng. 
 Hình ảnh tiêu biểu: 
 - Sông mênh mông 
 - Nước ầm ầm 
 - Cá nước bơi hang đàn 
Trình tự miêu tả: 
Khái quát đến cụ thể, 
từ trên xuống, 
từ gần đến xa 
Miêu tả dòng sông 
Thuyền xuôi giữa dòng con sông rộng hơn ngàn thước, trông hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận. Cây đước mọc dài theo bãi, theo từng lứa trái rụng, ngọn bằng tăm tắp, lớp này chồng lên lớp kia ôm lấy dòng sông, đắp từng bậc màu xanh lá mạ, màu xanh rêu, màu xanh chai lọ,lòa nhòa ẩn hiện trong sương mù và khói sóng ban mai. 
 Hình ảnh tiêu biểu: 
 - Rừng đước 
 - Cây đước 
Trình tự miêu tả: 
Khái quát đến cụ thể 
Miêu tả cảnh hai bên bờ sông 
b. Thuyền chúng tôi chèo thoát qua kênh bọ Mắt, đổ ra con sông Cửa Lớn, xuôi về Năm Căn. Dòng sông Năm Căn mênh mông, nước ầm ầm đổ ra biển ngày đêm như thác, cá nước bơi hàng đàn đen trũi nhô lên hụp xuống như người bơi ếch giữa những đầu sóng trắng. Thuyền xuôi giữa dòng con sông rộng hơn ngàn thước, trông hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận. Cây đước mọc dài theo bãi, theo từng lứa trái rụng, ngọn bằng tăm tắp, lớp này chồng lên lớp kia ôm lấy dòng sông, đắp từng bậc màu xanh lá mạ, màu xanh rêu, màu xanh chai lọ,lòa nhòa ẩn hiện trong sương mù và khói sóng ban mai. 
 Tả cảnh dưới mặt sông 
 Tả cảnh hai bên bờ sông 
Đoạn văn miêu tả theo trình tự không gian 
 1. Lũy làng là một vành đai phòng thủ kiên cố! Lũy làng có ba vòng bao quanh làng. Màu xanh là màu của lũy: 
 2. Lũy ngoài cùng, trồng tre gai, thứ tre gốc to, thân to nhưng ngoằn ngoèo không thẳng, cành rậm, đan chéo nhau. Mỗi nhánh tre lại có những gai tre nhọn hoắt, rất cứng, mà những ai bén mảng vào ven lũy, vô ý giẫm phải, khêu nhổ cũng khá phiền. 
 3.Lũy tre ngoài cùng này không đốn, tre đời nọ truyền đời kia. Tre cụ, tre ông, tre bà, tre cha, tre mẹ, tre con, tre cháu, chút chít, chằng chéo bằng ngọn bằng tán, bằng cách ấy khiến con sẻ bay qua cũng không lọt Những gốc tre cứ to bự lên, chuyển thành màu mốc, khép kín vào nhau, thành bức tường thành bằng tre, mà với chiến tranh giáo mác, voi ngựa thuở xưa, muốn đột nhập vào làng chẳng dễ gì! 
 4.Lũy giữa cũng toàn tre nhưng là loại tre thẳng (tre hóa). Lũy trong cùng tre càng thẳng hơn. Tre óng chuốt vươn thẳng tắp, ngọn không dày và rậm như tre gai. Suốt năm tre xanh rờn đầy sức sống. Và đến mùa đổi lá thì toàn bộ tán xanh chuyển thành một màu vàng nhạt. Khi một trận gió mùa lay gốc, tầng tầng lá nối nhau bay xuống thành một rải vàng Tre lũy làng thay lá Mùa lá mới oà nở,thứ màu xanh lục, nắng sớm chiếu vào trong như màu ngọc, đẹp như loại cây cảnh quần thể, báo hiệu một mùa hè sôi động. Thân tre cứng cỏi, tàn tre mềm mại. Mưa rào ập xuống, rồi trời tạnh, mối cánh, chuồn chuồn đan cài trong bầu trời đầy mây xốp trắng. Nhìn lên,những ngọn tre thay lá, những búp tre non kín đáo, ngây thơ, hứa hẹn sự trửơng thành, lòng yêu quê hương của con người được bồi đắp lúc nào không rõ!... 
 5. Dưới gốc tre, tua tủa những mầm măng. Măng trồi lên nhọn hoắt như một mũi gai khổng lồ xuyên qua đất lũy mà trỗi dậy, bẹ măng bọc kín thân cây non,ủ kĩ như áo mẹ trùm lần trong lần ngoài cho đứa con non nớt. Ai dám bảo thảo mộc tự nhiên không có tình mẫu tử?... 
1. Lũy làng là một vành đai phòng thủ kiên cố! Lũy làng có ba vòng bao quanh làng. Màu xanh là màu của lũy: 
Giới thiệu khái quát lũy làng 
2. Lũy ngoài cùng , trồng tre gai, thứ tre gốc to, thân to nhưng ngoằn ngoèo không thẳng, cành rậm, đan chéo nhau. Mỗi nhánh tre lại có những gai tre nhọn hoắt, rất cứng, mà những ai bén mảng vào ven lũy, vô ý giẫm phải, khêu nhổ cũng khá phiền. 
Miêu tả lũy ngoài cùng 
3. Lũy tre ngoài cùng này không đốn, tre đời nọ truyền đời kia. Tre cụ, tre ông, tre bà, tre cha, tre mẹ, tre con, tre cháu, chút chít, chằng chéo bằng ngọn bằng tán, bằng cách ấy khiến con sẻ bay qua cũng không lọt Những gốc tre cứ to bự lên, chuyển thành màu mốc, khép kín vào nhau, thành bức tường thành bằng tre, mà với chiến tranh giáo mác, voi ngựa thuở xưa, muốn đột nhập vào làng chẳng dễ gì! 
Miêu tả lũy ngoài cùng 
4. Lũy giữa cũng toàn tre nhưng là loại tre thẳng (tre hóa). Lũy trong cùng tre càng thẳng hơn. Tre óng chuốt vươn thẳng tắp, ngọn không dày và rậm như tre gai. Suốt năm tre xanh rờn đầy sức sống. Và đến mùa đổi lá thì toàn bộ tán xanh chuyển thành một màu vàng nhạt. Khi một trận gió mùa lay gốc, tầng tầng lá nối nhau bay xuống thành một rải vàng Tre lũy làng thay lá Mùa lá mới oà nở,thứ màu xanh lục, nắng sớm chiếu vào trong như màu ngọc, đẹp như loại cây cảnh quần thể, báo hiệu một mùa hè sôi động. Thân tre cứng cỏi, tàn tre mềm mại. Mưa rào ập xuống, rồi trời tạnh, mối cánh, chuồn chuồn đan cài trong bầu trời đầy mây xốp trắng. Nhìn lên,những ngọn tre thay lá, những búp tre non kín đáo, ngây thơ, hứa hẹn sự trửơng thành, lòng yêu quê hương của con người được bồi đắp lúc nào không rõ!... 
Miêu tả lũy giữa và lũy trong cùng 
5. Dưới gốc tre, tua tủa những mầm măng. Măng trồi lên nhọn hoắt như một mũi gai khổng lồ xuyên qua đất lũy mà trỗi dậy, bẹ măng bọc kín thân cây non,ủ kĩ như áo mẹ trùm lần trong lần ngoài cho đứa con non nớt. Ai dám bảo thảo mộc tự nhiên không có tình mẫu tử?... 
Miêu tả măng tre để phát biểu cảm nghĩ và nhận xét về loài tre. 
1. Lũy làng là một vành đai.. Màu xanh là màu của lũy: 
 2. Lũy ngoài. Khá phiền 
 3. Lũy ngoài . dễ gì 
 4 . Luỹ giữa bồi đắp lúc nào không rõ!... 
Tập trung tả cảnh vật chi tiết theo một thứ tự 
Giới thiệu khái quát luỹ làng 
 5. Dưới gốc tre, tua tủa những mầm măng.. Ai dám bảo thảo mộc tự nhiên không có tình mẫu tử?... 
Phát biểu cảm nghĩ và nêu nhận xét về loài tre 
MỞ BÀI 
THÂN BÀI 
 KẾT BÀI 
Tả chi tiết lũy ngoài cùng, lũy giữa, lũy trong cùng 
Giới thiệu cảnh được tả 
Thường phát biểu cảm tưởng về cảnh vật đó 
Bố cục của một bài văn tả cảnh 
 BỐ CỤC BÀI VĂN TẢ CẢNH 
TẢ CẢNH THIÊN NHIÊN 
Thứ tự không gian: 
từ bao quát -> cụ thể, 
 xa -> gần, cao -> thấp 
KẾT BÀI : 
Phát biểu cảm nghĩ về cảnh vật 
TẢ CẢNH SINH HOẠT, 
LAO ĐỘNG CỦA CON NGƯỜI 
MỞ BÀI: 
Giới thiệu cảnh được tả 
THÂN BÀI: 
Tập trung tả cảnh vật chi tiết theo một thứ tự 
Thứ tự thời gian: 
Thời gian trong buổi, trong ngày, trong năm 
Thứ tự của các đặc điểm 
LUYỆN TẬP 
II 
Bài tập 3: Văn bản “Biển đẹp” 
Dàn ý bài “Biển đẹp” 
MỞ BÀI 
THÂN BÀI 
KẾT BÀI 
Chính là tên văn bản “Biển đẹp” 
Vẻ đẹp của biển ở nhiều thời điểm khác nhau theo thứ tự thời gian 
- Buổi sáng 
- Xế trưa 
- Buổi chiều 
Nắng 
Cánh buồm trong nắng 
Mây, nắng, cánh buồm 
Chiều gió mùa đông bắc 
Chiều lạnh, nắng tắt sớm 
Chiều nắng tàn, mát dịu 
Nhận xét, suy nghĩ về nguyên nhân sự thay đổi cảnh sắc của biển 
- Ngày mưa rào 
- Ngày nắng 
- Biển, trời đổi sắc màu 
Mưa dăng dăng 
Nắng xuyên xuống biển 
Nắng sớm mờ 
Cánh buồm sau mưa 
Mặt trời xế trưa