Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Bài: Mùa xuân nho nhỏ

Mùa 
xuân 
nho 
nhỏ 
 (Thanh Hải) 
Thanh Hải 
I/ Ñọc, tìm hiểu chung: 
- Hoạt động văn nghệ trong cả hai cuộc kháng chiến chống Pháp và Mĩ. 
1. Tác giả 
- Thanh Hải (1930-1980) tên khai sinh Phạm Bá Ngoãn, quê ở huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế. 
- Năm 1965, ông được tặng giải thưởng văn học Nguyễn Đình Chiểu. 
Mùa xuân nho nhỏ 
- Hoàn cảnh sáng tác: Viết vào tháng 11-1980 khi nhà thơ đang nằm trên giường bệnh. 
Thanh Hải 
I/ Ñọc, tìm hiểu chung: 
1. Tác giả 
Mùa xuân nho nhỏ 
2. Tác phẩm 
Mọc giữa dòng sông xanh 
Một bông hoa tím biếc 
Ơ i con chim chiền chiện 
Hót chi mà vang trời 
Từng giọt long lanh r ơ i 
Tôi đ ư a tay tôi hứng. 
Mùa xuân nho nhỏ 
Mùa xuân ng ư ời cầm súng 
Lộc giắt đầy trên l ư ng 
Mùa xuân ng ư ời ra đồng 
Lộc trải dài n ư ơng mạ 
Tất cả nh ư hối hả 
Tất cả nh ư xôn xao 
Đất n ư ớc bốn ngàn năm 
Vất vả và gian lao 
Đất n ư ớc như vì sao 
Cứ đi lên phía tr ư ớc. 
Ta làm con chim hót 
Ta làm một cành hoa 
Ta nhập vào hòa ca 
Một nốt trầm xao xuyến. 
Một mùa xuân nho nhỏ 
Lặng lẽ dâng cho đời 
Dù là tuổi hai m ư ơi 
Dù là khi tóc bạc. 
Mùa xuân- ta xin hát 
Câu Nam ai, Nam bình 
N ư ớc non ngàn dặm mình 
N ư ớc non ngàn dặm tình 
Nhịp phách tiền đất Huế. 
Tháng 11/ 1980, Thanh Hải, trong Th ơ văn Việt Nam, 1945- 1985 , NXB Giáo dục, Hà Nội, 1987 
Thanh Hải 
- Thể thơ: năm chữ 
- Bố cục: 
Phần 1. Khổ đầu: Mùa xuân của thiên nhiên 
Phần 2. Khổ 2+3: Mùa xuân của đất nước 
Phần 3. Khổ 4+5: Ước nguyện của tác giả 
Phần 4. Khổ 6: Lời ngợi ca quê hương đất nước của nhà thơ. 
I/ Ñọc, tìm hiểu chung: 
1. Tác giả 
Mùa xuân nho nhỏ 
2. Tác phẩm 
Thanh Hải 
Mùa xuân nho nhỏ 
1. Mùa xuân của thiên nhiên 
II . Đọc, hiểu văn bản : 
Mọc giữa dòng sông xanh 
Một bông hoa tím biếc 
Ơ i con chim chiền chiện 
Hót chi mà vang trời 
Từng giọt long lanh r ơ i 
Tôi đ ư a tay tôi hứng. 
Thanh Hải 
Mùa xuân nho nhỏ 
Bức tranh xuân 
Sắc màu : 
Âm thanh: 
Hình ảnh : 
Dòng sông, bông hoa,con chim 
Xanh, tím biếc 
Tiếng chim chiền chiện 
Nghệ thuật: 
 đảo ngữ (mọc), nhân hóa (ơi) 
 Mọc giữa dòng sông xanh 
Một bông hoa tím biếc 
-> Bức tranh thiên nhiên đẹp, có màu sắc dịu mát, âm thanh rộn ràng, đường nét hài hòa, không gian cao rộng, nên thơ. 
Kh ông gian : 
Dòng sông, bầu trời 
1. Mùa xuân của thiên nhiên 
II . Đọc hểu văn bản : 
Thanh Hải 
Mùa xuân nho nhỏ 
II. Đọc, hiểu văn bản 
Giọt long lanh: 
Giọt sương, giọt âm thanh của tiếng chim 
Tâm trạng say sưa ngây ngất, nâng niu của tác giả trước cảnh đất trời vào xuân. 
- Nghệ thuật ẩn dụ chuyển đổi cảm giác 
- Từ ngữ biểu cảm: “ ơi, chi mà” 
- Động từ “ hứng” : nâng niu trân trọng, đón nhận 
1. Mùa xuân của thiên nhiên 
Thanh Hải 
Mùa xuân nho nhỏ 
II. Đọc hiểu văn bản 
2. Mùa xuân của đất nước 
Mùa xuân ng ư ời cầm súng 
Lộc giắt đầy quanh l ư ng 
Mùa xuân ng ư ời ra đồng 
Lộc trải dài n ư ơng mạ 
Tất cả nh ư hối hả 
Tất cả nh ư xôn xao 
Người cầm súng 
Người ra đồng 
Thanh Hải 
Mùa xuân nho nhỏ 
II. Đọc, hiểu văn bản 
2. Mùa xuân của đất nước 
Hai lớp người tiêu biểu cho hai nhiệm vụ : Chiến đấu và xây dựng đất nước. 
- Phép đối : người cầm súng, người ra đồng. 
- Lộc: 
Chồi non của cây cối 
Với người lính: cành lá ngụy trang 
Với người ra đồng: mầm mạ non 
Thanh Hải 
Vẻ đẹp của hai nhiệm vụ cách mạng: sản xuất và chiến đấu với khí thế náo nức, hào hung. 
Lộc là tín hiệu mùa bội thu 
Mùa xuân nho nhỏ 
II. Đọc hiểu văn bản 
2. Mùa xuân của đất nước 
- Điệp ngữ tất cả: 
Nhấn mạnh nhiệm vụ chung của tất cả mọi người 
- Từ láy hối hả, xôn xao: 
Gợi hình, gợi tả nhịp độ khẩn trương, thôi thúc lòng người 
Tình yêu nước, yêu cuộc sống của nhà thơ tha thiết, mặn nồng. 
Thanh Hải 
Mùa xuân nho nhỏ 
Đất nước bốn ngàn năm 
Vất vả và gian lao 
Đất nước như vì sao 
Cứ đi lên phía trước 
II. Đọc, hiểu văn bản 
2. Mùa xuân của đất nước 
Đất nước bốn ngàn năm 
- Nhịp thơ trầm xuống, bộc lộ hoài niệm về quá khứ. 
- So sánh: “ đất nước như vì sao” 
Khẳng định niềm tin của tác giả vào sức sống trường tồn của đất nước. 
Thanh Hải 
 + Đất nước ta vừa ra khỏi 2 cuộc chiến tranh biên giới. 
 + Nền kinh tế bao cấp còn bộc lộ nhiều hạn chế, yếu kém. 
 + Chiến tranh khiến cho cơ sở vật chất bị phá hủy, nền kinh tế kiệt quệ, đời sống nhân dân vô cùng đói khổ. 
Năm 1980 
Mùa xuân nho nhỏ 
II. Đọc, hiểu văn bản 
3. Ước nguyện của tác giả . 
Ta làm con chim hót 
Ta làm một cành hoa 
Ta nhập vào hòa ca 
Một nốt trầm xao xuyến. 
Thanh Hải 
CÂU HỎI THẢO LUẬN 
Em hãy nhận xét cách dùng 
 đại từ xưng hô của tác giả ? 
Tại sao ở khổ 1 xưng “tôi”, ở khổ này 
 lại xưng “ta” ? 
Sự chuyển đổi đại từ nhân xưng "tôi" sang "ta" cũng có ý nghĩa sâu sắc. Đó là sự chuyển đổi từ 
cái "tôi" tác giả ở khổ thơ đầu mang sắc thái 
nhỏ nhẹ, riêng tư sang đại từ nhân xưng "ta" mang sắc thái trang trọng.  “ Ta” vừa là số ít, vừa là số nhiều,tác giả có thể vừa nói cái riêng biệt, cụ thể vừa nói được khái quát chung 
Mùa xuân nho nhỏ 
II. Đọc, hiểu văn bản 
3. Ước nguyện của tác giả . 
 con chim hót 
một nốt trầm 
một cành hoa 
Ta làm 
Chuyển đại từ nhân xưng “ tôi ” sang “ ta ”: ước nguyện cống hiến của cá nhân hòa nhập vào ước nguyện chung của muôn người 
Thanh Hải 
Điệp ngữ “ ta làm” : nhấn mạnh quá trình hóa thân, hòa nhập vào cuộc sống 
Mùa xuân nho nhỏ 
II. Đọc, hiểu văn bản 
3. Ước nguyện của tác giả . 
- Con chim hót, một cành hoa 
Hình ảnh nhỏ bé, vô tư cống hiến. 
Ta nhập vào hòa ca 
Một nốt trầm xao xuyến. 
- nhập vào hòa ca là nhập vào cuộc sống để xây dựng đất nước. 
- Một nốt trầm : ẩn dụ cho những đóng góp cho đất nước chỉ bé nhỏ, lặng lẽ nhưng rất đỗi chân thành. 
Mỗi người phải đem đến cho cuộc đời chung một nét riêng, cái tinh túy của mình. Dâng hiến hòa nhập nhưng phải giữ được bản sắc riêng. 
Mùa xuân nho nhỏ 
II. Đọc hiểu văn bản 
3. Ước nguyện của tác giả . 
- Mùa xuân nho nhỏ : 
Một mùa xuân nho nhỏ 
Lặng lẽ dâng cho đời 
Ẩn dụ cho sự đóng góp nhỏ bé của mỗi người 
- Đảo ngữ lặng lẽ : âm thầm, khiêm nhường 
Mỗi cá nhân có thể đóng góp mùa xuân của cuộc đời riêng cho mùa xuân đất nước, không ồn ào khoa trương, hãy sống thật có ích. 
Thanh Hải 
Dù là tuổi hai mươi 
Dù là khi tóc bạc. 
Mùa xuân nho nhỏ 
II. Đọc, hiểu văn bản 
3. Ước nguyện của tác giả . 
- tuổi hai mươi, tóc bạc : 
hoán dụ chỉ tuổi thanh xuân, tuổi già 
- Điệp ngữ dù là: 
Khẳng định ước nguyện cống hiến suốt cả cuộc đời, bất chấp thời gian và tuổi tác, bất chấp bệnh tật. 
Đằng sau những vần thơ nhỏ nhẹ là dũng khí của một tâm hồn lạc quan, mạnh mẽ. 
Thanh Hải 
4. Lời ngợi ca quê h ư ơng đất n ư ớc. 
Mùa xuân- ta xin hát 
Câu Nam ai, Nam bình 
N ư ớc non ngàn dặm mình 
N ư ớc non ngàn dặm tình 
Nhịp phách tiền đất Huế 
Mùa xuân nho nhỏ 
II. Đọc, hiểu văn bản 
Thanh Hải 
4. Lời ngợi ca quê h ư ơng đất n ư ớc. 
Mùa xuân nho nhỏ 
II. Đọc, hiểu văn bản 
- Nam ai, Nam bình : 
Là hai điệu dân ca nổi tiếng của xứ Huế. 
- Phách tiền : 
Là nhạc cụ dân tộc điểm nhịp cho lời ca. 
- Ba vần bằng “ bình- mình- tình” mang âm hưởng trầm trầm vang vang ngợi ca đất nước mình đâu đâu cũng đẹp cũng thắm đượm tình nghĩa. Ngàn dặm vẫn là “ mình” , vẫn là “ tình”. 
Niềm tin yêu vào cuộc đời, vào đất nước với những giá trị truyền thống vững bền. 
Thanh Hải 
Mùa xuân nho nhỏ 
III. Tổng kết 
2. Nội dung 
Bài thơ là tiếng lòng tha thiết yêu mến và gắn bó với đất nước, với cuộc đời, thể hiện ước nguyện chân chính được cống hiến cho đất nước, góp một mùa xuân nho nhỏ vào mùa xuân lớn của dân tộc. 
Thanh Hải 
Thể thơ 5 tiếng gần với các điệu dân ca, nhiều hình ảnh đẹp giản dị, gợi cảm, so sánh, ẩn dụ sáng tạo. 
1. Nghệ thuật 
 Viết đ oạn v ă n nêu cảm nhận về hai câu thơ: 
“ Từng giọt long lanh rơi 
 Tôi đưa tay tôi hứng” 
 Dựa vào khổ thơ đầu và bằng trí tưởng tượng của mình em hãy vẽ lại bức tranh mùa xuân xứ Huế. 
 Tìm hiểu thêm về Thanh Hải và bài thơ 
Mùa xuân nho nhỏ 
Thanh Hải 
IV. Luyện tập 
Dặn dò: 
- Học bài th ơ “Mùa xuân nho nhỏ”(Thanh Hải) 
- Chuẩn bị “ Viếng lăng Bác”