Bài giảng Sinh học Lớp 9 - Bài 44: Ảnh hưởng lẫn nhau giữa các loài sinh vật

KIỂM TRA BÀI CŨ 
Câu hỏi : Nhiệt độ của môi trường có ảnh hưởng tới đặc điểm hình thái và hoạt động sinh lí của sinh vật như thế nào ? 
Trả lời : M ỗi loài sinh vật chỉ sống được trong một giới hạn nhiệt độ nhất định. 
- Nhiệt độ ả nh hưởng tới các đặc điểm hình thái (thực vật rụng lá, có lớp bần dày, có vảy mỏng bao bọc chồi lá..., động v ậ t có lông dày). 
- Nhiệt độ có ảnh hưởng tới hoạt động sinh lí của sinh vật như quang hợp, hô hấp,... 
- Nhiệt độ có ảnh hưởng tới tập tính của động vật như tập tính tránh nóng , tránh lạnh như ngủ đông,... 
ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC LOÀI SINH VẬT 
BÀI 44 
I/ QUAN HỆ CÙNG LOÀI: 
Đàn voi rừng 
Rừng thông 
Tiết 46-Bài 44: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT 
Dừa nước 
Đàn kiến 
Nhóm cá thể 
Caùc sinh vaät cuøng loaøi soáng gaàn nhau vaø lieân heä vôùi nhau, hình thaønh nhoùm caù theå. 
I/ QUAN HỆ CÙNG LOÀI: 
Vậy trong một nhóm cá thể có những mối quan hệ nào? 
Tiết 46-Bài 44: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT 
- Mối quan hệ hỗ trợ và mối quan hệ cạnh tranh 
Tiết 46-Bài 44: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT 
1. QUAN HỆ HỖ TRỢ 
Khi nào các sinh vật trong nhóm cá thể hỗ trợ nhau ? 
Khi điều kiện sống đầy đủ ( thức ăn , nơi ở, đối tượng mùa sinh sản ) 
Đại diện nhóm 1 lên trình bày mối quan hệ hỗ trợ cùng loài Nhóm đã chuẩn bị 
I/ QUAN HỆ CÙNG LOÀI: 
NHÓM 1 :QUAN HỆ CÙNG LOÀI –HỖ TRỢ 
H 1: HT LIỀN RỄ Ở CÂY THÔNG 
H 2 :CÂY MỌC GẦN NHAU CÙNG NHAU CHỐNG LẠI GIÓ BÃO 
H 3 : THỤ PHẤN KẾT HẠT TỐT 
 H 4 :BẢO VỆ NHAU - ĐÀN TRÂU RỪNG HỢP SỨC ĐUỔI SƯ TỬ 
H 5 : ĐÀN SƯ TỦ HỢP TÁC SĂN MỒI –TÌM THỨC ĂN DỄ DÀNG 
ĐẢM BẢO SINH SẢN 
Tiết 46-Bài 44: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT 
1. QUAN HỆ HỖ TRỢ 
 * Thực vật 
 - Hiện tượng liền rễ 
 - Chống gió bão 
 - Thụ phấn kết hạt tốt 
 * Động vật 
 - Bảo vệ nhau 
 - Tìm thức ăn dễ dàng hơn 
 - Đảm bảo sinh sản . 
I/ QUAN HỆ CÙNG LOÀI: 
Tiết 46-Bài 44: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT 
Hỗ trợ nhau là thế nhưng khi nào các sinh vật cùngloài chuyển qua cạnh tranh ? 
Khi gặp điều kiện bất lợi ( Thiếu thức ăn , nơi ở, tranh giành nhau con cái trong mùa sinh sản ) 
2. QUAN HỆ CẠNH TRANH 
I/ QUAN HỆ CÙNG LOÀI: 
Tiết 46-Bài 44: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT 
2. QUAN HỆ CẠNH TRANH 
- Nhóm 2 lên trình bày bài chuẩn bị mối quan hệ cạnh tranh 
I/ QUAN HỆ CÙNG LOÀI: 
H1 :HIỆN TƯỢNG TỰ TỈA THƯA Ở THỰC VẬT ( TỈA CÀNH TỰ NHIÊN ) 
NHÓM 2 : QUAN HỆ CÙNG LOÀI – CẠNH TRANH 
H2, 3 :CÂY CẠNH TRANH VỀ ÁNH SÁNG , THÂN CÂY CÒI CỌC 
 H 6 :ĂN THỊT ĐỒNG LOẠI 
 H 4 ,5 :ĐÁNH NHAU ĐỂ TRANH GIÀNH THỨC ĂN, NƠI Ở, ĐỰC CÁI TRONG MÙA SINH SẢN 
I. QUAN HỆ CÙNG LOÀI : 
Tiết 46-Bài 44: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT 
2. QUAN HỆ CẠNH TRANH 
 
- Các cá thể cạnh tranh gay gắt, dẫn đến hiện tượng tách nhóm. 
- Khi điều kiện bất lợi sinh vật cùng loài cạnh tranh nhau. 
Một số cá thể phải tách ra khỏi nhóm. 
Bài tập: tìm câu đúng trong các câu sau: 
1. Hiện tượng cá thể tách ra khỏi nhóm làm tăng khả năng cạnh tranh giữa các cá thể. 
2. Hiện tượng cá thể tách ra khỏi nhóm làm cho nguồn thức ăn cạn kiệt nhanh chóng. 
3. Hiện tượng cá thể tách ra khỏi nhóm làm giảm nhẹ cạnh tranh giữa các cá thể, hạn chế sự cạn kiệt nguồn thức ăn. 
3. Hiện tượng cá thể tách ra khỏi nhóm làm giảm nhẹ cạnh tranh giữa các cá thể, hạn chế sự cạn kiệt nguồn thức ăn. 
Tiết 46-Bài 44: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT 
2. QUAN HỆ CẠNH TRANH 
Trong điều kiện cạnh tranh vừa phải thì cạnh tranh cùng loài có lợi hay hại ? 
I/ QUAN HỆ CÙNG LOÀI: 
Liên hệ thực tế : Trong chăn nuôi, cần phải làm gì để tránh sự cạnh tranh gay gắt giữa các cá thể, làm giảm năng suất vật nuôi? 
 Nuôi gà đàn, lợn đàn. với mật độ hợp lí, cung cấp đủ thức ăn, nước uống, đảm bảo tỉ lệ giới tính.cho chúng. Các con vật sẽ tranh nhau ăn, chúng sẽ ăn nhiều hơn → mau lớn. 
Tiết 46-Bài 44: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT 
I/ QUAN HỆ KHÁC LOÀI: 
 Quan hệ 
 Đặc điểm 
Bảng 44: Các mối quan hệ khác loài 
Hỗ trợ 
Đối địch 
Cộng sinh 
Cạnh tranh 
Hội sinh 
Kí sinh nửa kí sinh 
Sinh vật ăn sinh vật khác 
Sự hợp tác cùng có lợi giữa các loài sinh vật 
 Các sinh vật khác nhau tranh giành thức ăn, nơi ở và các điều kiện sống khác của môi trường. Các loài kìm hãm sự phát triển của nhau. 
 Sự hợp tác giữa hai loài sinh vật, trong đó một bên có lợi còn bên kia không có lợi và cũng không có hại 
 Sinh vật sống nhờ trên cơ thể sinh vật khác, lấy các chất dinh dưỡng, máu từ sinh vật đó. 
 Gồm các trường hợp: động vật ăn thịt con mồi, động vật ăn thực vật, thực vật bắt sâu bọ. 
 Quan hệ 
 Ví dụ 
Cộng sinh 
Hỗ trợ 
Cạnh tranh 
Hội sinh 
Đối địch 
Kí hiệu 
Kí sinh nửa kí sinh 
Sinh vật ăn sinh vật khác 
+ + 
+ 0 
- - 
+ - 
+ , - 
1, 9 
5, 6 
2,7 
4, 8 
3, 10 
+ : CÓ LỢI 
- : CÓ HẠI 
0 : KHÔNG HẠI, KHÔNG LỢI 
1/ Ở địa y, các sợi nấm hút nước và muối khoáng từ môi trường cung cấp cho tảo, tảo hấp thụ nước và muối khoáng và năng lượng ánh sáng mặt trời tổng hợp nên các chất hữu cơ, nấm và tảo đều sử dụng các sản phẩm hữu cơ do tảo tổng hợp (H 42.2). 
H4 2.2 ĐỊA Y 
HỖ TRỢ (Cộng sinh) 
I/QUAN HỆ CÙNG LOÀI: 
II/ QUAN HỆ KHÁC LOÀI: 
Tảo đơn bào 
Sợi nấm 
9/ Vi khuẩn sống trong nốt sần ở rễ cây họ đậu (H43.3) 
Tiết 46-Bài 44: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT 
5/ Địa y sống bám trên cành cây 
HỖ TRỢ ( Hội sinh ) 
I/QUAN HỆ CÙNG LOÀI: 
II/ QUAN HỆ KHÁC LOÀI: 
6/ Cá ép bám vào rùa biển, nhờ đó cá được đưa đi xa. 
CÁ ÉP 
RÙA BIỂN 
Tiết 46-Bài 44: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT 
2/ Trên một cánh đồng lúa, khi cỏ dại phát triển năng suất lúa giảm 
Lúa 
Cỏ dại 
ĐỐI ĐỊCH (Cạnh tranh ) 
I/QUAN HỆ CÙNG LOÀI: 
II/ QUAN HỆ KHÁC LOÀI: 
7/ Dê và bò cùng ăn cỏ trên một cánh đồng. 
Tiết 46-Bài 44: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT 
4/ Rận và ve bét sống bám trên da trâu, bò. Chúng sống được nhờ hút máu của trâu, bò. 
ĐỐI ĐỊCH (Kí sinh , nửa kí sinh) 
I/QUAN HỆ CÙNG LOÀI: 
II/ QUAN HỆ KHÁC LOÀI: 
8/ Giun đũa sống trong ruột người. 
Tiết 46-Bài 44: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT 
3/ Hươu, nai và hổ cùng sống trong một cánh rừng. Số lượng hươu, nai bị khống chế bởi số lượng hổ. 
ĐỐI ĐỊCH (Sinh vật ăn sinh vật khác) 
I/QUAN HỆ CÙNG LOÀI: 
II/ QUAN HỆ KHÁC LOÀI: 
10/ Cây nắp ấm bắt côn trùng. 
Tiết 46-Bài 44: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT 
Nuôi mèo bắt chuột 
Vịt ăn ốc bươu vàng, ăn sâu 
 Trong nông nghiệp con người đã lợi dụng mối quan hệ đối địch giữa các sinh vật khác loài để : 
- Dùng thiên địch tiêu diệt sinh vật có hại. 
 	 - Đây là biện pháp sinh học, diệt được sinh vật gây hại mà không gây ô nhiễm môi trường. 
 Quan hệ 
 Đặc điểm 
Bảng 44: Các mối quan hệ khác loài 
Hỗ trợ 
Đối địch 
Cộng sinh 
Cạnh tranh 
Hội sinh 
Sinh vật ăn sinh vật khác 
Kí sinh, nửa kí sinh 
+ : CÓ LỢI 
0 : KHÔNG HẠI, KHÔNG LỢI 
- : CÓ HẠI 
+ + 
+ 0 
- - 
+ - 
+ - 
- Sự khác nhau chủ yếu giữa quan hệ hỗ trợ và quan hệ đối địch của các sinh vật khác loài là gì? 
+ Quan hệ hỗ trợ: là quan hệ có ít nhất 1 loài có lợi còn loài kia có lợi hoặc không lợi không hại. 
+ Quan hệ đối địch: là quan hệ có ít nhất 1 loài bị hại, loài kia được được lợi hoặc bị hại. 
CON NGƯỜI 
Làm việc theo nhóm . “ Đoàn kết là sức mạnh ” 
Chiến tranh 
Trong mối quan hệ của con người có hỗ trợ và cạnh tranh lẫn nhau không ? 
Con người có tập tính nào như động vật không? Cho ví dụ và ý nghĩa của tập tính đó ? 
TRÒ CHƠI 
Trên cây nhãn có một số loài sinh vật . Em hãy xác định các mối quan hệ có trên cây nhãn ? 
1. Bọ xít hút nhựa cây 
2. Tò vò bắt nhện 
3. Phong lan bám vào cây nhãn 
4. Nhện chăng tơ bắt bọ xít 
Thể lệ trò trơi như sau : Chia 2 nhóm mỗi nhóm 4 học sinh, xếp thành 2 hàng . Học sinh đầu tiên điền mối quan hệ số 1 về đưa phấn cho học sinh số 2 điền mối quan hệ số 2 . Cứ như vậy đến hết 
- Đội thắng là đội có thời gian nhanh hơn và đáp án đúng hơn 
Đáp án : 
1. Kí sinh, nửa kí sinh 
2. Sinh vật ăn sinh vật khác 
3. Hội sinh 
 4. Sinh vật ăn sinh vật khác 
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ 
 Trả lời câu 1,2, 3, 4 SGK trang 134. 
 Kẻ bảng 45.1; 45.2; 45.3 của bài thực hành 45-46 SGK. 
CON NGƯỜI 
Làm việc theo nhóm . “ Đoàn kết là sức mạnh ” 
Chiến tranh