Đề thi chọn học sinh giỏi tỉnh môn Ngữ văn Lớp 9 - Trường THCS Thành Nhân (Kèm hướng dẫn chấm)

PHÒNG GD&ĐT NINH GIANG
TRƯỜNG THCS THÀNH NHÂN
MÃ ĐỀ
....................................
ĐỀ THI CHỌN HỌC SINH GIỎI TỈNH LỚP 9 
MÔN NGỮ VĂN 
Thời gian làm bài 150 phút
(Đề này gồm 01 câu, 01 trang)
Câu 1 (2điểm)
 Chất Huế ngọt ngào và sức sống mùa xuân được thể hiện như thế nào trong những câu thơ sau đây:
Mọc giữa dòng sông xanh
Một bông hoa tím biếc
Ơi con chim chiền chiện
Hót chi mà vang trời
Từng giọt long lanh rơi
Tôi đưa tay tôi hứng
 ( Mùa xuân nho nhỏ - Thanh Hải)
Câu 2(3điểm)
	Người xưa nói: " Đừng thấy việc thiện nhỏ mà không làm, đừng thấy việc ác nhỏ mà làm".
	Em có suy nghĩ gì về lời khuyên trên?
Câu 3 (5 điểm)
Bàn về bài thơ Sang thu của Hữu Thỉnh, tiến sỹ Chu Văn Sơn đã đánh giá: " Sang thu đa nghĩa, vì ít nhất có sự chất chồng và giao thoa của ba lớp nghĩa: đất trời sang thu, đời sống sang thu và đời người sang thu"
Hãy trình bày suy nghĩ của em về ý kiến trên đây.
Hết.
Họ và tên thí sinh:................Số báo danh
Chữ ký của giám thị 1:.Chữ ký của giám thị 2:..
PHÒNG GD&ĐT NINH GIANG
TRƯỜNG THCS THÀNH NHÂN
MÃ ĐỀ
....................................
HƯỚNG DẪN CHẤM ĐỀ THI LỚP 9 
MÔN NGỮ VĂN 
(Hướng dẫn chấm gồm 4 trang)
Câu
Đáp án
Điểm (đ)
1
Bài làm phải làm rõ được các ý cơ bản sau:
- Chất Huế ngọt ngào trong đoạn thơ:
+ Được tác giả thể hiện bằng những nét chấm phá tinh tế giàu ý nghĩa tượng trưng (dòng sông xanh – bồng hoa tím biếc) khiến người đọc hình dung ra đất và người xứ Huế. (dòng sông Hương thơ mộng và màu tím thủy chung của những tà áo dài duyên dáng)
+ Chất Huế còn được thể hiện qua các từ ngữ gợi phong cách dịu dàng của ngôn ngữ xứ Huế (lời gọi “ơi”, cách hỏi “hót chi mà”...
0,75đ
- Sức sống mùa xuân trong đoạn thơ: 
 + Toát lên từ vẻ đẹp cân đối, hài hòa (dòng sông – bông hoa) từ những gam màu tươi sáng (xanh –tím)....
+ Đặc biệt là ẩn dụ chuyển đổi cảm giác khi nhà thơ diễn tả âm thanh của tiếng chim chiền chiện. 
0,75đ
- Bình luận về vẻ đẹp của bức tranh mùa xuân tràn đầy sức sống, từ đó làm nổi bật tâm trạng say sưa ngây ngất và tư thế chủ động đón nhận của nhà thơ với cuộc đời – một trái tim yêu thiết tha cuộc sống, dù cận kề bên cái chết...
0,5đ
Câu 2
Yêu cầu về kỹ năng:
- Học sinh viết văn bản có kết cấu đúng đặc trưng thể loại nghị luận về một vấn đề xã hội, ý tứ rõ ràng, mạch lạc, lập luận chặt chẽ, giàu sức thuyết phục, dẫn chứng cụ thể sinh động, có sáng tạo.
- Trình bày bố cục rõ ràng.
Yêu cầu về kiến thức:Học sinh có thể trình bày vấn đề bằng nhiều cách, có thể có những cách lập luận khác nhau nhưng cơ bản bài viết phải đảm bảo được các ý sau:
- Giải thích, chứng minh và kết luận được:
+ Việc thiện là việc làm mang đến lợi ích chính đáng, mang lại niềm vui, tình cảm ấm áp cho mình và những người xung quanh, góp phần làm cho xã hội trở nên tốt đẹp.
+ Việc ác là những việc làm gây nên những mất mát tổn thương, những hậu quả tiêu cực...cho những người xung quanh. Làm việc ác có thể có lợi cho mình, nhưng lại có hại cho người khác...
+ Ý nghĩa của câu nói: khẳng định một cách dứt khoát rằng:
Chớ làm điều ác, nên làm việc thiện
+ Làm việc thiện lương tâm luôn thanh thản, thoải mái. Làm việc ác lương tâm luôn bị day dứt, lo sợ, ám ảnh...
1đ
- Bàn luận,đánh giá
 + Đây là một lời khuyên có ý nghĩa thiết thực với mỗi người. Bởi vì ta thường cứ hay vô tình với những điều tưởng như nhỏ nhoi xung quanh nhưng thực ra trong cuộc sống việc thiện hay ác không phụ thuộc vào mức độ lớn hay nhỏ mà phụ thuộc vào bản chất của nó. Đã là việc ác thì dù lớn hay nhỏ vẫn là ác, vẫn bộc lộ sự ích kỷ, dã tâm của người thực hiện và việc thiện dù là việc nhỏ hay lớn thì nó cũng luôn biểu hiện tấm lòng, cái tâm thơm thảo của con người.
+ Nhắc nhở mọi người hãy cảnh giác với những suy nghĩ có tính chất nguỵ biện của chính mình.
+ Có thái độ dứt khoát trong hành động, thái độ chỉ làm việc thiện không làm việc ác dù là nhỏ nhất.
1,5đ
- Chứng minh bằng dẫn chứng thực tế
- Liên hệ rút ra bài học cho bản thân trong cuộc sống về giá trị của việc thiện, có ý thức làm nhiều việc thiện, lên án những việc làm ác, có thái độ sống tích cực, biết quan tâm chia sẻ, cư xử độ lượng với những người xung quanh....
0,5đ
Câu 3
- Thể loại: nghị luận về một bài thơ
- Vấn đề nghị luận: tính đa nghĩa trong bài thơ Sang thu
- Phạm vi nghị luận: Bài thơ Sang thu
- Yêu cầu: HS có thể trình bày theo các cách khác nhau,nhưng phải làm nổi bật các ý cơ bản sau đây:
- Đất trời sang thu được nhà thơ diễn tả bằng những tín hiệu độc đáo.
+ Hương ổi chín phả trong không gian
+ Gió heo may se lạnh mỗi buổi sớm, buổi chiều.
+ Làn sương mỏng tang như khói vương vất trên ngõ xóm
+ Dòng sông trong xanh, hiền hoà lững lờ trôi.
+ Những cánh chim vội vã bay đi tránh rét
+ Đám mây bồng bềnh chuyển dần sang sắc trắng của trời thu.
--> Nhà thơ đã cảm nhận những tín hiệu đó bằng tâm trạng ngỡ ngàng rồi náo nức say mê.
0,25đ
0,5đ
0,5đ
- Cùng với việc đất trời sang thu, nhà thơ dường như cũng chợt nhận ra đời sống cũng bắt đầu sang thu.
+ Đó là đời sống của người lính sau chiến tranh. Bài thơ đc b\viết vào cuối năm 1977, cũng là thời điểm đất nước ta chuyển từ chiến tranh sang hoà bình. Đó cũng là một trong những mùa thu đầu tiên của người lính vừa bước ra khỏi chiến tranh. 
+ Bởi vậy, khi đất nước thống nhất, tiếng súng không còn rung trời, những đám mây thanh thản bay thay chỗ cho những chiếc máy bay ném bom, quả là một sự quý giá vô ngần. Nghĩa là đời sống cũng đã sang thu. (những từ “chùng chình”, “dềnh dàng”kết hợp với “được lúc”, “bắt đầu” diễn tả cảnh sắc những cũng là diễn tả đời sống bước sang một trang mới.
0,25đ
0,5đ
0,5đ
+ “Chim bắt đầu vội vã”: có phải chỉ đơn thuần nói về các loài chim lúc sang thu đang gấp gáp bay đi lánh rét không thôi ? Xem ra, nó còn muốn nói tới đối tượng sống tuỳ thời, xu thời nào đó nữa.
+ Hình ảnh thơ “ đám mây mùa hạ - Vắt nửa mình sang thu”
Dường như còn gửi gắm một tâm sự thầm kín của nhà thơ: 
sự dang dở và mất mát là điều con người thường phải chấp nhận...Rất nhiều đồng đội của tôi đã nằm lại mãi mãi ở tuổi trẻ, ở ngưỡng mùa đẹp nhất của cuộc đời. Vì thế nên đám mây trong thơ ông chỉ " Vắt nửa mình sang thu" nửa còn lại đã trở thành ký ức.
0,5đ
- Đời sống sang thu cũng đồng nghĩa với đời người sang thu. 
+ Tuy đã sang thu, nhưng lòng vẫn còn bao nhiêu nắng. Đồng thời, bao tủi sầu yếu đuối, bao cơn mưa thở than nay cũng đã vơi dần. Bước sang thu, hàng cây trẻ hồi nào giờ đã đứng tuổi. Sự từng trải đã giúp cây trưởng thành, đủ vững trãi đối đầu với mọi ba động, mọi cú giáng của cuộc đời 
+ Tâm thế thi sĩ không còn ngỡ ngàng bất giác như khổ một, say sưa tri giác như khổ hai, mà lòng đã nặng hơn, đã ra chiều trầm ngâm với suy ngẫm về đời người. Lớp từ mang sắc thái đong đếm ở đây mách với ta điều đó. Hệ thống các từ còn (-hết), vơi (-đầy), bớt (-thêm) cho thấy nhà thơ đang suy xét, đúc kết, chiêm nghiệm: Cũng như thiên nhiên lúc sang thu, con người đứng tuổi đã từng trải hơn với cuộc sống, sẵn sàng đối mặt với những phong ba bão táp, những biến động của đời sống. 
 - Kết luận: mùa thu đâu chỉ có chuyện tiêu sơ. Mùa thu còn là chuyện trưởng thành. Mùa thu đâu chỉ có biến thiên. Mùa thu còn tàng ẩn cả những quân bình tự tại nữa. Chẳng phải đó là những nét độc đáo mà Hữu Thỉnh đã đem đến cho một thi đề tưởng đã quá ư quen thuộc hay sao 
0,25đ
0,5đ
0,75đ
0,5đ