Hướng dẫn ôn tập môn Ngữ văn Lớp 7 - Lần 7 - Trường THCS Nguyễn Huệ

Tiết 96 -97 Văn bản
 SỐNG CHẾT MẶC BAY
 	 Phạm Duy Tốn
A/ MỤC TIÊU CẦN ĐẠT
Kiến thức 
HS nắm được hiện thực về tình cảnh khốn khổ của nhân dân trước thiên tai
và sự vô trách nhiệm của bạn quan lại dưới chế độ cũ.
- Thấy được giá trị hiện thực, giá trị nhân đạo và những thành công về nghệ
thuật của tác phẩm: nghệ thuật xây dựng tình huống truyện nghịch lí.
Kỹ năng
- Rèn luyện kĩ năng phân tích nhân vật, tình huống truyện qua các cảnh đối lập: tương phản và tăng cấp. 
- HS biết giao tiếp, phản hồi, lắng nghe tích cực, trình bày suy nghĩ, ý tưởng, cảm nhận của bản thân về thái độ vô trách nhiệm của bạn quan lại trước nỗi thống khổ của nhân dân, từ đó xác định được lối sống có trách nhiệm với người khác. 
3. Thái độ: HS tự nhận thức được giá trị của tinh thần, trách nhiệm với người khác, từ đó xác định được lối sống có trách nhiệm với người khác.
B. TIẾN TRÌNH BÀI GIẢNG
1. Ổn định lớp 
2. Kiểm tra bài cũ 
3. Hoạt động dạy và học bài mới 
a. Giới thiệu bài mới
b. Nội dung
Hoạt động của GV, HS
Ghi bảng
Hoạt động 1 Đọc và tìm hiểu chú thích
? Nêu một vài nét về tác giả Phạm Duy Tốn?
- GV hướng dẫn HS đọc văn bản và tìm hiểu các từ khó điển hình: Nhị Hà, núng thế, cừ, liên thanh, ốc thổi vô hồi, hộ, quan phụ mẫu,
? Văn bản thuộc thể loại gì ?
GV giới thiệu về thể loại truyện ngắn
hiện đại để hs hiểu rõ hơn.
? Văn bản sáng tác trong hoàn cảnh nào?
? Văn bản có thể chia làm mấy phần? Nêu nội dung từng phần?
? Em hãy kể tóm tắt nội dung tác phẩm? Hoạt động 2 Đọc và tìm hiểu văn bản
Cảnh đê sắp vỡ và sự chống đỡ của 
người dân
GV chiếu 2 bức tranh
? Quan sát và nêu nội dung của hai bức tranh trên?
? Cảnh đê sắp vỡ được miêu tả vào thời gian nào? 
? Cảnh đê sắp vỡ được miêu tả ở địa điểm nào ?
? Tên sông được nói cụ thể sông Nhị Hà, tên làng, tên phủ kí hiệu X. Điều đó thể hiện dụng ý gì của tác giả?
? Vào thời gian này, thiên nhiên được miêu tả như thế nào?
? Em hiểu thế nào là mưa tẫm tã? Mưa tầm tã trút ? Nước lên to ? nước cuồn cuộn bốc lên ?
? Như vậy mức độ miêu tả ở câu sau như thế nào so với câu trước ? 
? Qua cách miêu tả em có nhận xét gì về thiên nhiên ?
? Trước cảnh thiên nhiên dữ dội như vậy, khúc đê làng X, phủ X ra sao? Điều đó dự báo nguy cơ gì? 
? Trước nguy cơ đê vỡ, người dân đã làm gì? 
? Cảnh đi hộ đê được miêu tả như thế nào?
? Ở đoạn miêu tả này tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật gì ?
? Qua đó, em có nhận xét gì về không khí, cảnh tượng hộ đê ?
? Trong hoàn cảnh này, sức người, thế đê như thế nào ?
? Như vậy, để miêu tả cảnh đê sắp vỡ và sự chống đỡ của người dân tác giả đã sử dụng những biện pháp nghệ thuật gì ?
? Bằng những biện pháp nghệ thuật đó tác giả đã cho ta thấy điều gì ?
? Em hãy kể tên một trận lũ lụt ở đồng bằng sông Hồng mà em biết ?
- GV chiếu một vài hình ảnh về đê sông Hồng xưa và nay -> gv bình 
2. Hình ảnh quan phụ mẫu
? Trong lúc người dân đang đánh đổi cả tính mạng để cứu đê, quan phụ mẫu và bọn nha lại đang ở đâu?
? Không khí nơi đây như thế nào?
? So với quang cảnh ở ngoài đê thì ở đây là một nơi như thế nào?
? Nổi bật trong khung cảnh đó là hình ảnh của nhân vật nào?
? Theo dõi đoạn văn kể chuyện trong đình, hãy cho biết có những chuyện gì xảy ra?
? Chân dung quan phụ mẫu được tác giả miêu tả như thế nào?
? Đồ dung xung quanh quan phụ mẫu ngồi gồm những gì? Em có nhận xét gì về các đồ dùng này?
? Tìm những chi tiết miêu tả cử chỉ của quan phụ mẫu?
? Để miêu tả cảnh quan phụ mẫu được hầu hạ, tác giả đã sử dụng những nghệ thuật gì?
? Em có nhận xét gì về cảnh quan phụ mẫu được hầu hạ?
? Trong lúc người dân vật vã chống lại lũ lụt thì ở trong đình quan phụ mẫu đang làm gì?
? Trong cuộc chơi tổ tôm, ngoài quan phụ mẫu còn những ai tham gia cùng?
? Không khí lúc này được miêu tả như thế nào?
? Hình ảnh quan phụ mẫu và bọn nha lại được miêu tả như thế nào?
? Sự say mê chơi tổ tôm của quan được tác giả miêu tả qua những câu văn nào?
? Thái độc của bọn tay chân hầu bài khi quan ù thông ra sao? Qua đó cho thấy bọn chúng là người như thế nào?
? Tác giả đã sử dụng nghệ thuật gì để miêu tả cảnh quan phụ mẫu chơi tổ tôm?
? Qua đây em có nhân xét gì về vị quan phụ mẫu này?
? Đúng lúc đó điều gì đã xảy ra?
? Thái độ của mọi người lúc đó ra sao?
? Còn thái độ của quan phụ mẫu thì sao? 
? Thái độ cau mặt, kèm theo đó là câu gắt 
“mặc kệ” cho ta thấy đây là một ông quan phụ mẫu như thế nào? ? Khi người dân vào kêu cứu, quan phụ mẫu đã có hành động và thái độ như thế nào?
? Tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật nào?
? Em có nhận xét gì về quan phụ mẫu?
? Cảnh đê vỡ được tác giả miêu tả bằng những âm thanh và hình ảnh nào?
? Hình ảnh đó gợi cho em suy nghĩ gì?
? Đê vỡ đã để lại những hậu quả gì cho người dân nơi đây?
? Tác giả đã sử dụng nghệ thuật gì?
? Em có nhận xét gì về cuộc sống của người dân sau khi đê vỡ?
GV bình và chốt bài học lại bằng sơ đồ
tư duy. Đồng thời cho các em liên hệ thực tế. Hằng năm tại đồng bằng sông Hồng xảy ra lũ lụt thì chính phủ đã có những việc làm như thế nào?
Hoạt động 3: Tổng kết
? Nêu nghệ thuật của văn bản?
? Nêu nội dung của văn bản?
I/ Đọc - hiểu chú thích 
1. Tác giả 
Phạm Duy Tốn (1883 – 1924)
Quê: Thường Tín, Hà Tây
Ông là một trong những nhà văn mở đường
cho nền văn xuôi quốc ngữ hiện đại Việt Nam.
Tác phẩm 
 Thể loại: Truyện ngắn hiện đại.
 Sáng tác: Sáng tác tháng 7 – 1918, in 
trong tạp chí “Nam Phong” số 18 – 1918
Bố cục: 3 phần
Tóm tắt
II/ Đọc - hiểu văn bản 
1. Cảnh đê sắp vỡ và sự chống đỡ của người dân
a/ Cảnh đê sắp vỡ
- Thời gian: gần 1 giờ đêm
- Không gian: trời mưa tầm tã, nước sông Nhị Hà cuồn cuộn bốc lên
- Tình trạng khúc đê: hai ba đoạn đã thẩm lậu
à Tình thế vô cùng nguy nan, khẩn cấp
b/ Cảnh tượng hộ đê của người dân
- Thời gian: từ chiều đến giờ
- Dân phu: người cuốc, người xẻng, đội đất...ướt như chuột lột
- Âm thanh: trống đánh liên thanh, ốc thổi vô hồi, xao xác gọi nhau, ai ai cũng mệt lử
à Cố gắng hết sức nhưng gần như bất lực
Nghệ thuật tương phản, tăng cấp, từ
láy, liệt kê
Thiên tai đe dọa cuộc sống người dân
2. Hình ảnh quan phụ mẫu
- Địa điểm: trên đình cao, rất vững chãi 
- Không khí: tĩnh mịch, trang nghiêm
à Đối lập cảnh ngộ dân hộ đê
a/ Cảnh quan phụ mẫu được hầu hạ
- Chân dung: uy nghi chễm chện ngồi...
- Đồ dùng: bát yến hấp đường phèn, trầu vàng, cau đậu...
- Cử chỉ: xơi xong bát yến, ngồi khểnh vuốt râu, rung đùi
à Liệt kê, từ láy, từ ghép
à Cuộc sống xa hoa, vương giả
b/ Cảnh quan phụ mẫu chơi tổ tôm
- Không khí: lúc mau, lúc khoan, ung dung êm ái, khi cười, khi nói vui vẻ
- Lời nói: quan gọi – lính thưa, quan truyền – kẻ này, người kia đáp
à Liệt kê, kể, tả xen biểu cảm
à Vui vẻ, nhàn nhã và ham mê cờ bạc
 c/ Khi quan phụ mẫu nghe tin đê vỡ
- Thầy đề: lo sợ, run cầm cập
- Quan phụ mẫu: đổ trách nhiệm cho cấp dưới, cho dân, đe dọa cách cổ, bỏ tù
à Từ láy, tự sự, giọng văn biểu cảm
à Hách dịch, bàng quan vô trách nhiệm
3. Cảnh đê vỡ
 Nước tràn: + Trôi nhà, lúa ngấp
 + Người sống không chỗ ở, người chết không nơi chôn
àLiệt kê
à Dân chúng rơi vào cảnh khốn khổ, thảm sầu
III/ Tổng kết
 Nghệ thuật
- Kết hợp thành công nghệ thuật tương phản và tăng cấp
 - Lời văn cụ thể, sinh động, giọng văn trào phúng, kết hợp nhiều phương thức biểu đạt
2. Nội dung
- Lên án, tố cáo bản chất xấu xa và thái độ vô trách nhiệm của kẻ cầm quyền
 - Bày tỏ niềm cảm thương trước cảnh khốn khổ của người dân
 * GHI NHỚ: sgk/ 83
DẶN DÒ
- Xem kĩ nội dung bài học
- Văn bản “Sống chết mặc bay” đã gợi cho em những suy nghĩ gì về hình ảnh bọn quan lại và tình cảnh khốn cùng của người dân trong cảnh lũ lụt. Hãy viết một đoạn văn ngắn khoảng 7 – 10 dòng nêu suy nghĩ của em về hình ảnh đó.
- Soạn bài: Liệt kê (sgk/104)- Lên trang web trường lấy bài về ghi vào tập.