Hướng dẫn ôn tập môn Ngữ văn Lớp 7 - Tuần 24 - Trường THCS Nguyễn Huệ

Tuần 24 Tiết 92,93 
DÙNG CỤM CHỦ - VỊ ĐỂ MỞ RỘNG CÂU 
I. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT: Giúp học sinh
 - Hiểu được thế nào là dùng cụm chủ - vị để mở rộng câu.
 - Nắm được các trường hợp dùng cụm chủ - vị để mở rộng câu.
 - Nhận biết các cụm chủ - vị làm thành phần câu của cụm từ.
II. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP
 Giới thiệu bài mới
 Trong khi nói hoặc viết để làm rõ thêm điều muốn diễn đạt hay bổ sung thêm các khía cạnh mới, mở rộng vấn đề đang nói mà không cần viết thành một câu văn khác, ta có thể dùng cách mở rộng câu. Vậy mở rộng câu là gì, chúng ta sẽ đi vào tìm hiểu bài học hôm nay.
 Tiến trình bài dạy
Hoạt động của GV và HS
Nội dung bài học


Hoạt động1: Tìm hiểu thế nào dùng cụm C - V để mở rộng câu 
Bước 1: Tìm hiểu thế nào là dùng cụm C - V để mở rộng câu.
GV ghi VD, phần I SGK trang 68
HS đọc VD
? Xác định chủ ngữ, vị ngữ làm nòng cốt câu.
CN: Văn chương
VN: gây cho ta.sẵn có
? Tìm các cụm danh từ trong ví dụ?
+ những tình cảm ta không có
+ những tình cảm ta sẵn có
Bước 2: Phân tích cấu tạo của cụm danh từ và cấu tạo của phụ ngữ trong cụm danh từ.
? Từ những kiến thức mà em đã học ở lớp 6, hãy phân tích cấu tạo của các cụm danh từ ấy?
HS: Cấu tạo của cụm danh từ :
Phụ ngữ trước
Trung tâm
Phụ ngữ sau
những
tình cảm
ta không có
những
tình cảm
ta sẵn có
 
- Phụ ngữ trước: những (phụ ngữ chỉ lượng đứng trước danh từ trung tâm)
- Danh từ trung tâm: tình cảm
- Phụ ngữ sau: ta không có
	 ta sẵn có 
→ Định ngữ đứng sau danh từ trung tâm 
? Các định ngữ “ta không có”, “ta sẵn có” được cấu tạo như thế nào?
HS: ta / không có 
 C V
 ta / sẵn có
 C V 
 → Kết cấu là một cum C-V.
? Vậy ngoài cụm CN - VN làm nòng cốt câu, ví dụ trên còn 2 cụm C - V đóng vai trò gì?
HS: Cụm C - V làm phụ ngữ trong cụm danh từ
? Theo em, mục đích của việc dùng cụm
 C - V trong câu để làm gì ?
Bước 3: Vận dụng
GV cho HS phân tích thêm một số VD
Ví dụ: 
Ông ấy // tóc / đã bạc.
HS: CN: Ông ấy
 VN: tóc đã bạc
→ Cụm C - V làm vị ngữ trong câu
GV: Qua phân tích những ví dụ, các em thấy ta có thể dùng những cụm từ có hình thức giống câu đơn bình thường làm thành phần của câu hoặc cụm từ để mở rộng câu. 
? Qua phân tích các VD trên, em hãy cho biết thế nào là dùng cụm C - V để mở rộng câu? 
 HS: Khi nói hoặc viết, có thể dùng những cụm từ có hình thức giống câu đơn bình thường, gọi là cụm chủ - vị (cụm C - V), làm thành phần của câu hoặc của cụm từ để mở rộng câu.
GV: Gọi HS đọc phần ghi nhớ SGK/68
Hoạt động 2: Tìm hiểu các trường hợp dùng cụm C-V để mở rộng câu 
Bước 1: Tìm cụm C - V làm thành phần câu hoặc thành phần của cụm từ trong câu.
HS chú ý VD mục II
? Em hãy tìm cụm C - V làm thành phần câu hoặc thành phần cụm từ trong các câu sau?
GV gơi ý để HS tìm ra VD
? Điều gì khiến người nói (tôi) rất vui và vững tâm?
HS: Chị Ba đến.
Chị Ba /đến // khiến tôi / rất vui và vững tâm.
 C V C V
 ĐT 
 CN VN
HS: Cụm chủ - vị làm chủ ngữ và phụ ngữ
? Khi bắt đầu kháng chiến, nhân dân ta như thế nào?
HS: Tinh thần rất hăng hái.
b. Khi bắt đầu kháng chiến, nhân dân ta // 
 TN	 CN
tinh thần / rất hăng hái. 
 C V 
	 VN	
HS: Cụm chủ - vị làm vị ngữ
? Chúng ta có thể nói gì?
HS: Chúng ta // có thể nói rằng trời / sinh lá 
 CN 	 C V
 sen để bao bọc cốm, cũng như trời / sinh 
 C
 VN
cốm nằm ủ trong lá sen.
 V 
HS: Cụm chủ - vị làm phụ ngữ trong cụm động từ
? Nói cho đúng thì phẩm giá của tiếng Việt chỉ mới thực sự được xác định và đảm bảo từ ngày nào?
HS: Nói cho đúng thì phẩm giá của tiếng Việt chỉ mới thật sự được xác định và đảm bảo từ ngày Cách mạng tháng Tám / thành công. 
 C V
HS: Cụm chủ - vị làm phụ ngữ trong cụm danh từ
? Cho biết trong mỗi câu, các cụm C - V trên đây đóng vai trò (làm thành phần) gì?
HS:
 a. Làm chủ ngữ và làm phụ ngữ
 b. Làm vị ngữ.
 c. Làm phụ ngữ trong cụm động từ (bổ ngữ)
 d. Làm phụ ngữ trong cụm danh từ (định ngữ)
GV nêu VD thêm về câu có cụm C - V làm thành phần trạng ngữ cách thức
Tay xách nón, cô bé bước lên thềm nhà.
? Các trường hợp nào có thể dùng cụm C - V để mở rộng câu?
HS: Các thành phần câu như là: Chủ ngữ, vị ngữ và các phụ ngữ trong cụm danh từ, cụm động từ, cụm tính từ đều có thể được cấu tạo bằng cụm C - V.
GV gọi HS đọc ghi nhớ SGK trang 69
Bước 2: Vận dụng
 Bài tập nhanh
 Phân tích cấu tạo ngữ pháp và nhận xét trường hợp nào có dùng cụm chủ - vị để mở rộng câu.
Nắng // ấm, sân // rộng và sạch.
 CN VN CN VN
Cây cam này // quả / to và ngọt.
 C V
 CN VN
 → Cụm C - V làm vị ngữ
Lưu ý: 
+Không thể đồng nhất cụm C- V để mở rộng câu với cụm C-V làm nòng cốt câu. Cụm C-V để mở rộng câu chỉ làm thành phần của câu hoặc của phụ ngữ trong cụm từ.
+ Muốn xác định cụm chủ - vị làm thành phần gì trong câu, ta cần phải xác định được đâu là chủ ngữ, vị ngữ chính trong câu. Từ đó, ta mới có thể xác định được cụm chủ - vị được dùng để mở rông câu.
Hoạt động 3: Hướng dẫn học sinh luyện tập 
Vẽ sơ đồ tư duy về bài học “Dùng cụm 
C -V để mở rộng câu
I. Thế nào là dùng cụm chủ -vị để mở rộng câu?
 * VD SGK/68
 Văn chương // gây cho ta những tình 
 CN
cảm ta / không có, luyện cho ta những 
 C V
 VN
tình cảm ta / sẵn có [].
 C V 
 ( Hoài Thanh)
* Cụm danh từ:
- những tình cảm ta không có
- những tình cảm ta sẵn có
 - ta / không có 
C	 V
 - ta / sẵn có
 C V 
 → Cụm C - V có kết cấu giống câu đơn bình thường
→ Làm thành phần phụ ngữ trong cụm danh từ
→ Để mở rộng câu
 Dùng cụm C - V để mở rộng câu
Ghi nhớ SGK/68
II. Các trường hợp dùng cụm chủ - vị để mở rộng câu
a. Chị Ba /đến // khiến tôi / rất vui và 
 C V C V
 ĐT vững tâm.
 (Bùi Đức Ái)
- Chị Ba / đến
 → Cụm chủ - vị làm thành phần chủ ngữ
- tôi / rất vui và vững tâm
 → Cụm chủ - vị làm thành phần phụ ngữ 
b. Khi bắt đầu kháng chiến, nhân dân 
 TN CN
ta // tinh thần / rất hăng hái. 
 C V (Hồ Chí Minh) 
	 VN 	
 tinh thần / rất hăng hái.
→ Cụm chủ - vị làm thành phần vị ngữ
c. Chúng ta // có thể nói rằng trời /sinh lá 
 CN C V
 sen để bao bọc cốm, cũng như trời / sinh 
 C
 VN
cốm nằm ủ trong lá sen.
 V 
 (Thạch Lam) 
trời / sinh lá sen để bao bọc cốm
trời / sinh cốm nằm ủ trong lá sen
→ Hai cụm chủ - vị làm thành phần phụ ngữ trong cụm động từ
d. Nói cho đúng thì phẩm giá của tiếng Việt chỉ mới thật sự được xác định và đảm bảo từ ngày Cách mạng tháng Tám / thành công. C
 V (Đặng Thai Mai) 
 Cách mạng tháng Tám / thành công
→ Cụm chủ - vị làm thành phần phụ ngữ trong cụm danh từ 
Các thành phần câu như là: 
+ Chủ ngữ.
+ Vị ngữ.
+ Các phụ ngữ trong cụm danh từ, cụm động từ, cụm tính từ
→ Đều có thể được cấu tạo bằng cụm 
C - V
Ghi nhớ SGK/69
III. Luyện tập
Bài tập SGK/69: Tìm cụm C -V làm thành phần câu hoặc thành phần cụm từ trong các câu dưới đây. Cho biết trong mỗi câu, cụm C - V làm thành phần gì?
Đợi đến lúc vừa nhất, mà chỉ riêng những người chuyên môn / mới 
 C V
định được, người ta // gặt mang về.
 CN VN
 (Thạch Lam)
→ Cụm C - V làm thành phần phụ ngữ trong cụm danh từ
Trung đội trưởng Bính // khuôn 
 CN C
mặt / đầy đặn.
 V (Trần Đăng)
→ Cụm C - V làm thành phần vị ngữ 
Khi các cô gái Vòng / đỗ gánh, giở 
 C V
từng lớp lá sen, chúng ta // thấy 
 CN
hiện ra từng lá cốm, sạch sẽ và 
 C V 
 VN
tinh khiết, không mảy may một 
chút bụi nào.
 (Thạch Lam)
→ Cụm C - V làm thành phần phụ ngữ trong cụm danh từ
→ Cụm C - V làm thành phần phụ ngữ trong cụm động từ 
Bỗng một bàn tay / đập vào vai // 
 C V
 CN
khiến hắn / giật mình.
 C V
 VN
→ Cụm C - V làm thành phần chủ ngữ
→ Cụm C - V làm thành phần phụ ngữ cho động từ (khiến)
4. Củng cố 
 GV tổng kết bằng sơ đồ tư duy
5. Hướng dẫn tự học ở nhà
 - Học thuộc ghi nhớ và xem lại các ví dụ, bài tập 
 - Hiểu được thế nào là dùng cụm C - V để mở rộng câu
 - Tập viết đoạn văn và xác định các cụm C - V làm thành phần gì trong từng câu
 - Chuẩn bị bài “Tìm hiểu chung về phép lập luận giải thích” 
- Lên trang web trường lấy bài ghi vào vở và học bài.