Hướng dẫn ôn tập môn Ngữ văn Lớp 9 - Lần 7

NỘI DUNG MÔN NGỮ VĂN LỚP 9
NGHỊ LUẬN VỀ MỘT ĐOẠN THƠ, BÀI THƠ
I. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT
Giúp HS:
- Hiểu rõ các yêu cầu đối với bài nghị luận về đoạn thơ, bài thơ.
- Bước đầu rèn luyện các kĩ năng viết một bài nghị luận về đoạn thơ, bài thơ 
II. YÊU CẦU: HS nắm chắc phẩn nội dung để vận dụng vào việc luyện tập
III. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY VÀ HỌC
Hoạt động của Giáo viên
Hoạt động của học sinh
Nội dung
 Hoạt động 1: Tìm hiểu văn bản trong SGK
* GV yêu cầu HS nhìn và đọc văn bản SGK/77,78; trả lời các câu hỏi.
- Hãy nêu vấn đề nghị luận trong văn bản
- Để làm rõ vấn đề nghị luận, người viết đã dùng các luận điểm nào?
- Hệ thống luận điểm trên có làm sáng tỏ được vấn đề nghị luận không?
- Để chứng minh các luận điểm người viết đã làm bằng cách nào?
- Hãy tìm bố cục của bài thơ?
à GV chốt lại ý: Các luận cứ phải xuất phát từ trong tác phẩm; chính xác, tiêu biểu, làm sáng tỏ luận điểm
- Em hiểu như thế nào là nghị luận về đoạn thơ, bài thơ ?
-Em hãy chia bố cục của văn bản và nêu nội dung từng phần
-Giữa các phần của văn bản như thế nào? Em có nhận xét gì về lối diễn đạt của bài văn?
-Em hiểu như thế nào là nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ? Khi nghị luận cần tập trung vào các yếu tố nghệ thuật, nội dung nào?
-GV: Cho HS tổng kết lại các ý trong ghi nhớ
Hoạt động 2: Luyện tập
-Hãy đọc phần luyện tập trang 79 và trình bày ý kiến của em.
-GV nhận xét và bổ sung
Hoạt động 3: Củng cố, dặn dò.
-Học ghi nhớ
-Soạn bài: Cách làm bài nghị luận về đoạn thơ, bài thơ.
à Học sinh đọc văn bản SGK/77,78; chú ý các câu hỏi và trả lời
à Học sinh trả lời
à Học sinh trả lời
à Học sinh trả lời: Người viết đã biết lựa chọn các câu thơ, hình ảnh thơ đặc sắc, phân tích các giọng điệu trữ tình, kết cấu của bài thơ, của văn bản.
+Từ hình ảnh mùa xuân của thiên nhiên, đất nước đi đến ước nguyện làm 
“mùa xuân nho nhỏ” của nhà thơ
+ Các hình ảnh tiêu biểu: dòng sông xanh, 
bông hoa tím biếc, con chim chiền chiện hót vang trời; giọng điệu: thiết tha, trìu mến; cảm xúc: dịu dàng, đằm thắm
+Nốt trầm xao xuyến” của “mùa xuân nho nhỏ” cứ tự nhiên hoà vào mùa xuân lớn của thiên nhiên, đất nước; ngôn từ đặc sắc trong lời kêu, giọng hỏi; cách sử dụng tiêu đề của bài thơ; kết cấu bài thơ có sự ứng chiếu giữa 
hai phần, láy lại hình ảnh mùa xuân.
à Học sinh trả lời
à Học sinh chia bố cục:
- Mở bài : Từ đầu đến “đáng trân trọng” 
-Thân bài: Tiếp theo đến “ là sự láy lại các hình ảnh ấy của mùa xuân”
-Kết bài : Phần còn lại 
à Học sinh trả lời: Người viết đã trình bày những đánh giá của mình bằng tình cảm thiết tha, trìu mến, tin yêu. Lời văn có sự rung động và đồng cảm với nhà thơ Thanh Hải.
à Học sinh trả lời dựa vào ghi nhớ
à Học sinh đọc và trả lời
1.“Mùa xuân nho nhỏ” là một bài thơ giàu nhạc điệu, ngọt ngào, sâu lắng.
2. Bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” là một bức
tranh thiên nhiên đơn sơ và giản dị.
3. Mùa xuân của một đất nước vất vả, gian lao nhưng cũng tràn đầy niềm tin, hy vọng.

I.TÌM HIỂU BÀI NGHỊ LUẬN VỀ MỘT ĐOẠN THƠ, BÀI THƠ
Ví dụ: Văn bản: Khát vọng hòa nhập, dâng hiến cho đời
Nhận xét:
-Vấn đề nghị luận: Hình ảnh mùa xuân và cảm xúc của Thanh Hải trong bài thơ 
“ Mùa xuân nho nhỏ”
- Hệ thống luận điểm:
+ Hình ảnh mùa xuân mang nhiều tầng ý nghĩa.
+ Hình ảnh mùa xuân sống động của thiên nhiên, đất nước trong cảm xúc thiết tha, trìu mến của nhà thơ.
+ Hình ảnh mùa xuân nho nhỏ thể hiện khát vọng được hòa nhập và được dâng hiến của nhà thơ.
àLàm sáng tỏ vấn đề được nghị luận
- Luận cứ:
+Hình ảnh 
+Giọng điệu 
+Cảm xúc 
+Ngôn từ
+Kết cấu bài thơ
à Nghị luận về đoạn thơ, bài thơ là trình bày những nhận xét, đánh giá về nội dung, nghệ thuật của đoạn thơ, bài thơ
- Bố cục: mạch lạc, rõ ràng
- Lời văn gợi cảm, sinh động, thể hiện sự rung cảm chân thành của người viết
 3. Ghi nhớ (SGK/78)
II. LUYỆN TẬP
 Nêu các luận điểm khác trong bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” của Thanh Hải.
CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ MỘT ĐOẠN THƠ, BÀI THƠ
I. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT
Giúp HS:
-Biết cách viết bài văn nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ cho đúng các yêu cầu đã học ở tiết trước.
-Rèn luyện kĩ năng thực hiện các bước khi làm bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ; cách tổ chức triển khai các luận điểm. 
II. YÊU CẦU: HS nắm chắc phẩn nội dung để vận dụng vào việc luyện tập
III. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY VÀ HỌC
Hoạt động của Giáo viên
Hoạt động của học sinh
Nội dung
 Hoạt động 1: Tìm hiểu đề bài nghị luận trong SGK
* GV yêu cầu HS nhìn và đọc đề bài SGK/79,80; trả lời các câu hỏi.
- Yêu cầu của đề bài được xác định ở những từ ngữ nào?
-Đối tượng nghị luận trong các đề là gì?
*GV chốt ý: Có đề định hướng tương đối rõ, có đề đòi hỏi người làm bài tự xác định các cảm nhận, suy nghĩ riêng của mình, từ đó phân tích các cảm nhận ấy một cách có căn cứ qua việc cảm thụ sâu sắc tác phẩm.
*GV: Gọi HS đọc đề và xác định các yêu cầu ở đề mục SGK/80
-Khi tìm hiểu đề, tìm ý, em cần làm gì?
*GV: Hướng dẫn HS lập dàn bài; đọc văn bản ở mục 2 trang 81 và tìm hiểu cách tổ chức, triển khai các luận điểm.
-Mở bài tác giả viết những ý gì?
-Câu nào nêu luận điểm trong phần thân bài?
-Để triển khai luận điểm đó, tác giả đã phân tích như thế nào, bằng những luận cứ nào?
*GV: Lần lượt bổ sung thêm những lời thơ, từ ngữ, hình ảnh, cảm xúc giúp HS hiểu các luận điểm, luận cứ
-Phần kết bài tác giả đã trình bày ý gì?
*GV đúc kết phần lập dàn bài, chuyển sang 2 bước tiếp theo
*GV hướng dẫn, mở rộng ý cho HS tìm hiểu cách triển khai luận điểm trong phần thân bài bài thơ Quê hương của Tế Hanh
-Khi diễn đạt các luận điểm, luận cứ, có từ ngữ nào thể hiện sự đánh giá, cảm nhận của người viết? Các luận cứ được triển khai từ cơ sở nào?
*GV: Khi viết văn nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ em cần triển khai luận cứ từ những hình ảnh, câu thơ cùng lối diễn đạt giàu cảm xúc thì mới có sức thuyết phục, không lạc ý, đúng thể loạị.
*GV đúc kết ý, hướng HS đến ghi nhớ SGK/83
Hoạt động 2: Luyện tập
-Hãy đọc phần luyện tập trang 84 và thực hiện
-GV nhận xét và bổ sung
Hoạt động 3: Củng cố, dặn dò.
-Học ghi nhớ
-Soạn bài: Sang thu và Nói với con.

à Học sinh đọc các đề SGK/79,80; chú ý các câu hỏi và trả lời
à Học sinh trả lời
à Học sinh đọc đề
à Học sinh trả lời
-Đọc kĩ đề bài để xác định vấn đề nghị luận và cách thức nghị luận.
-Đặt câu hỏi tìm những giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ, đoạn thơ:
+Bài thơ được sáng tác trong thời gian nào, địa điểm nào, trong tâm trạng như thế nào?
+Nội dung chủ đề của bài thơ, đoạn thơ là gì?
+Nội dung ấy được thể hiện trong những hình ảnh nào, hình ảnh ấy có đặc điểm và vẻ đẹp gì?
+Bài thơ, đoạn thơ có các hình ảnh, ngôn từ, giọng điệu...câu thơ nào gây ấn tượng đặc sắc nhất đối với em?
+Nội dung bài thơ có thể khái quát thành những luận điểm nào?
+Để chứng minh những luận điểm ấy em cần chọn những cách diễn đạt như thế nào, dùng những đoạn thơ nào làm dẫn chứng?
à Học sinh đọc văn bản, trả lời các câu hỏi
àGiới thiệu tác phẩm cần bàn luận; cảm xúc về quê hương trong thơ Tế Hanh
àCâu 1
àLĐ: Hình ảnh đoàn thuyền đánh cá ra khơi trong kí ức thật sinh động .
àLĐ2: Cảnh nhộn nhịp, tấp nập, đón chào những thành quả khi đoàn thuyền đánh cá trở về.
àLĐ3: Hình ảnh đẹp của người lao động
àKhái quát giá trị, tác dụng của bài thơ Quê hương và lời nhắc nhở cho chúng ta
àHS quan sát vả ghi chép
Bố cục văn bản 3 phần
a. Mở bài: Từ đầu đến “khởi đầu rực rỡ”. à Dòng cảm xúc dạt dào lai láng chảy suốt đời thơ Tế Hanh, trong đó “Quê hương” là thành công khởi đầu rực rỡ.
b. Thân bài: Tiếp theo đến “thành thực của Tế Hanh”. à Phân tích cảm xúc của nhà thơ khi ca ngợi vẻ đẹp thiên nhiên, cuộc sống lao động của dân quê và nỗi nhớ quê hương da diết của tác giả.
c. Kết bài: Phần còn lại. à Khẳng định sức hấp dẫn của bài thơ và ý nghĩa bồi đắp tâm hồn người đọc.
àHS trả lời:
Những suy nghĩ, ý kiến của người viết luôn được gắn cùng với sự phân tích, bình giảng cụ thể hình ảnh, ngôn từ, giọng điệu của bài thơ.
àHS đọc ghi nhớ SGK/83

I.ĐỀ BÀI NGHỊ LUẬN VỀ MỘT ĐOẠN THƠ, BÀI THƠ
* Đề bài SGK/ 79,80
-Dạng 1: Có mệnh lệnh (đề 1,2,3,5,6,8)
-Dạng 2: Không có mệnh lệnh (đề 4,7)
II. CÁCH LÀM BÀÌ NGHỊ LUẬN VỀ MỘT ĐOẠN THƠ, BÀI THƠ
1.Các bước làm bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ
Đề bài: Phân tích tình yêu quê hương trong bài thơ “Quê hương” của Tế Hanh
Tìm hiểu đề và tìm ý
b. Lập dàn bài
*Mở bài 
- Giới thiệu đoạn thơ, bài thơ
- Nêu nhận xét, đánh giá khái quát về bài thơ, đoạn thơ
*Thân bài :
Luận điểm 1: Cảnh ra khơi.
- Nội dung: Vẻ đẹp trẻ trung, giàu sức sống, đầy khí thế vượt trường giang
- Nghệ thuật: 
+ Từ ngữ gợi cảm: “trong”, “nhẹ”, “hồng” 
+ Hình ảnh thơ đẹp, so sánh, nhân hoá: “chiếc thuyền” – “tuấn mã”, “cánh buồm” – “mảnh hồn làng”...
Luận điểm 2: Cảnh trở về đông vui nhộn nhịp, no đủ bình yên
 Tâm trạng, nỗi nhớ của nhà thơ về hương vị nồng mặn của quê hương. 
Luận điểm 3: Hình ảnh đẹp của người lao động
 Người dân chài và hương vị quê hương luôn thường trực trong hồn nhà thơ. 
*Kết bài: 
Cả bài thơ là một khúc ca quê hương tươi sáng. Nó là sản phẩm của một hồn thơ trẻ trung, đầy lãng mạn.
c.Viết bài
d.Đọc lại và sửa chữa
2.Cách tổ chức và triển khai luận điểm
*TÌNH YÊU QUÊ HƯƠNG TRONG PHẦN THÂN BÀI CỦA BÀI THƠ
- Nổi bật lên là những hình ảnh đẹp như mơ, đầy sức mạnh khi ra khơi.
 - Cảnh trở về tấp nập, no đủ.
 - Hình ảnh người dân chài giữa đất trời lộng gió với vị nồng mặn của biển khơi.
 - Hình ảnh, ngôn từ của bài thơ giàu sức gợi cảm, thể hiện một tâm hồn phong phú, rung động tinh tế.
 3. Ghi nhớ (SGK/83)
II. LUYỆN TẬP
 Tìm hiểu đề, tìm ý và lập dàn ý chi tiết cho đề sau:
 Phân tích khổ thơ đầu bài thơ Sang thu của Hữu Thỉnh
A. Mở bài: 
1. Giới thiệu: Đề tài mùa thu trong thi ca và "Sang thu" của Hữu Thỉnh. 
2. Nêu vấn đề: 
- Khổ 1: Đất trời chuyển sang thu nhẹ nhàng mà rõ rệt qua sự cảm nhận tinh tế, hình ảnh giàu sức biểu cảm.
 - Chép khổ thơ.
B. Thân bài: Suy nghĩ, đánh giá về nội dung, nghệ thuật của khổ 1.
1. Cảnh sang thu của đất trời:
1a. Nội dung: Tín hiệu thu sang nhẹ nhàng, mơ hồ.
1b. Nghệ thuật: 
- Hình ảnh: "hương ổi", “gió, sương". 
- Từ ngữ gợi tả, biểu cảm: "phả, se, chùng chình".
2. Cảm xúc của nhà thơ: 
2a. Nghệ thuật: Từ ngữ gợi tả, biểu cảm "bỗng, hình như”.
2b. Nội dung: Tâm trạng ngỡ ngàng, bâng khuâng.
C. Kết bài: Tổng hợp lại giá trị, ý nghĩa của khổ 1.
1- Nội dung: Đất trời chuyển sang thu nhẹ nhàng mà rõ rệt.
2. Nghệ thuật: Cảm nhận tinh tế, hình ảnh giàu sức biểu cảm.
Dặn dò:
HS học bài để nắm chắc phương pháp làm bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ
Đề bài: Suy nghĩ về khổ một bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” của Thanh Hải
Yêu cầu:
1. Lập dàn ý đề bài trên
2. Viết thành bài văn hoàn chỉnh