Ôn tập môn Lịch sử Lớp 8 - Bài 24 - 27

MÔN LỊCH SỬ 8 
ÔN TẬP BÀI 24 
Các em cần lưu ý những câu hỏi sau: 
Câu 1: Trình bày nguyên nhân thực dân Pháp xâm lược Việt Nam? 
- Từ giữa thế kỉ XIX, các nước tư bản phương Tây đẩy mạnh xâm lược các nước phương 
Đông. 
- Việt Nam có vị trí địa lí thuận lợi, giàu tài nguyên thiên nhiên. 
- Chế độ phong kiến VN khủng hoảng, suy yếu. 
- Lấy cớ bảo vệ đạo Gia Tô. 
Câu 2: Vì sao Pháp chọn Đà Nẵng là mục tiêu tấn công vào nước ta? 
- Huế gần Đà Nẵng, chiếm Đà Nẵng sẽ dễ dàng buộc triều Nguyễn đầu hàng, kết thúc 
chiến tranh. 
- Thực hiện kế hoạch “đánh nhanh thắng nhanh”. 
Câu 3: Thái độ và hành động của triều đình Huế trong việc để mất 3 tỉnh miền Tây? 
Các hình thức đấu tranh chống Pháp của nhân dân ta? 
+ Thái độ và hành động của triều đình Huế: 
- Ngăn cản phong trào chống Pháp của nhân dân ta ở Nam Kỳ, ra lệnh bãi binh. 
- Do thái độ cầu hòa của triều đình Huế, Pháp chiếm 3 tỉnh miền Tây Nam Kì dễ dàng. 
+ Các hình thức đấu tranh chống Pháp của nhân dân ta: 
- Bất hợp tác với giặc, một bộ phận kiên quyết đấu tranh vũ trang 
- Nhiều trung tâm kháng chiến ra đời (Đồng Tháp Mười, Tây Ninh). 
- Một bộ phận dùng văn thơ lên án thực dân Pháp và tay sai, cổ vũ lòng yêu nước (Phan 
Văn Trị, Nguyễn Đình Chiểu.) 
Câu 4: Nhận xét về tinh thần chống Pháp của vua quan triều đình nhà Nguyễn và 
cuộc kháng chiến chống Pháp của nhân dân ta từ năm 1858 đến năm 1873? 
- Triều đình : yếu đuối, bạc nhược, luôn thể hiện tư tưởng cầu hòa và nặng về phòng thủ. 
- Nhân dân: chủ động đứng lên kháng chiến với tinh thần cương quyết dũng cảm. Khi 
triều đình đầu hàng, nhân dân tiếp tục kháng chiến mạnh hơn trước, bằng nhiều hình thức 
linh hoạt, sáng tạo. 
 Bài 25: KHÁNG CHIẾN LAN RỘNG RA TOÀN QUỐC ( 1873 – 1884) 
 ( 2 tiết) 
 I. THỰC DÂN PHÁP ĐÁNH CHIẾM BẮC KÌ LẦN THỨ NHẤT. CUỘC KHÁNG 
CHIẾN Ở HÀ NỘI VÀ CÁC TỈNH ĐỒNG BẰNG BẮC KÌ 
1. Tình hình Việt Nam trước khi Pháp đánh chiếm Bắc Kì 
* Pháp: - Thiết lập bộ máy thống trị, tiến hành bóc lột Nam Kì 
- Chuẩn bị đánh chiếm Bắc Kì. 
* Triều Nguyễn: - Thi hành chính sách đối nội, đối ngoại lỗi thời 
- Đàn áp khởi nghĩa nông dân, cự tuyệt các đề nghị cải cách tiến bộ 
 Tạo điều kiện cho Pháp thực hiện mưu đồ mở rộng xâm lược 
* Nhân dân: nỗi dậy đấu tranh khắp nơi Tuần Vĩnh ( Hà Đông), Đỗ Văn Đạo ( Phúc 
Yên) 
2. Thöïc daân Phaùp ñaùnh chieám Baéc Kyø laàn thöù nhaát (1873) 
* Âm mưu của Pháp: 
- Lợi dụng triều đình nhờ Pháp đánh dẹp “ hải phỉ”, cho Đuy-puy vào gây rối ở Hà Nội. 
- Lấy cớ giải quyết vụ Đuy-puy, Pháp cử Gác-ni-ê kéo quân ra Bắc. 
* Diễn biến: 
- Ngày 20/11/1873, Pháp nổ súng đánh chiếm thành Hà Nội, nhanh chóng chiếm Hải 
Dương, Hưng Yên, Ninh Bình, Nam Định 
3. Kháng chiến ở Hà Nội và các tỉnh đồng bằng Bắc Kì ( 1873 – 1874) 
-Hà Nội: Nhân dân anh dũng chống Pháp, như trận chiến đấu ở cửa Ô Thanh Hà ( Quan 
Chưởng) 
- Tại các tỉnh đồng bằng, ở đâu Pháp cũng vấp phải sự kháng cự của nhân dân. Căn cứ 
kháng chiến hình thành ở Thái Bình, Nam Định. 
- 21/12/1873, Pháp thất bại ở Cầu Giấy, Gác-ni-ê bị giết. 
- Triều đình kí Hiệp ước Giáp Tuất ( 15-3-1874): Pháp rút khỏi Bắc kì, triều đình thừa 
nhận 6 tỉnh Nam Kì hoàn toàn thuộc Pháp 
 II.THỰC DÂN PHÁP ĐÁNH CHIẾM BẮC KÌ LÂN HAI. NHÂN DÂN BẮC KÌ 
TIẾP TỤC KHÁNG CHIẾN TRONG NHỮNG NĂM 1882 - 1884 
1. Thực dân Pháp đánh chiếm Bắc Kì lần thứ hai ( 1882) 
* Âm mưu của Pháp 
- Sau Hiệp ước 1874, Pháp quyết tâm chiếm Bắc Kì, biến nước ta thành thuộc địa. 
- Lấy cớ triều đình vi phạm hiệp ước 1874, tiếp tục giao thiệp với nhà Thanh, Pháp đem 
quân xâm lược lần thứ hai. 
* Diễn biến 
 - 03/4/1882, Ri-vi-e đưa quân ra Hà Nội. 
 - 25/4/1882, Ri-vi-e gửi tối hậu thư cho Hoàng Diệu buộc phải nộp thành 
 - Trưa 25/4/1882, thành mất, Hoàng Diệu tự vẫn. Sau đó, Pháp chiếm Hòn Gai, Nam 
Định. 
2. Nhân dân Bắc Kì tiếp tục kháng Pháp. 
- Ở Hà Nội: nhân dân tự tay đốt nhà, tạo thành bức tường lửa chặn giặc 
-Tại các nơi khác, nhân dân tích cực đắp đập, làm hầm chông, cạm bẫy ngăn bước tiến 
của Pháp 
- 19/5/1883, quân ta thắng lợi ở Cầu Giấy lần thứ 2, Ri-vi-e bị giết Pháp hoang mang, 
triều đình chủ trương thương lượng với Pháp, hi vọng Pháp rút quân. 
3. Hiệp ước Pa-tơ-nốt. Nhà nước phong kiến Việt Nam sụp đổ 1884. 
- 18/8/1883, Pháp tấn Thuận An – 20/8/1883, đổ bộ vào Thuận An. 
- 25/8/1883, triều đình kí với Pháp Hiệp ước Hác-măng ( Thừa nhận quyền bảo hộ của 
Pháp ở Bắc Kì và Trung Kì). 
- 06/6/1884, Pháp buộc triều đình kí Hiệp ước Pa-tơ-nốt Nhà nước phong kiến Nguyễn 
hoàn toàn sụp đổ 
* Một số lưu ý: + Các em chép bài 25 vào vở 
 + Học bài cho thầy I ( học 2, 3), II (2) 
 + Một số câu hỏi cần lưu ý: Lấy cớ gì Pháp đưa quân ra Bắc Kì lần 
thứ nhất và thứ hai? Tại sao quân triều đình ở Hà Nội rất đông mà không thắng 
được Pháp? Nhận xét về thái độ của triều đình và nhân dân khi Pháp đánh chiếm 
Hà Nội? Từ 1858 – 1884, triều đình kí với Pháp những hiệp ước nào? Qua đó nói lên 
điều gì? Em thử đánh giá trách nhiệm của nhà Nguyễn trong việc để mất nước ( Các 
em thử suy nghĩ và trả lời, lên lớp thầy sẽ giảng lại) 
BÀI 26: PHONG TRÀO KHÁNG CHIẾN CHỐNG PHÁP TRONG NHỮNG NĂM 
CUỐI THẾ KỈ XIX ( 2 TIẾT) 
I. CUỘC PHẢN CÔNG CỦA PHÁI CHỦ CHIẾN TẠI KINH THÀNH HUẾ. VUA 
HÀM NGHI RA CHIẾU CẦN VƯƠNG. 
1. Cuộc phản công quân Pháp của phái chủ chiến ở Huế tháng 7/1885. 
- Phe chủ chiến nuôi hi vọng giành lại chủ quyền từ tay Pháp. 
- Pháp lo sợ tìm cách bắt cóc những người cầm đầu. 
- Đêm mồng 4 rạng 5/7/1885, Tôn Thất Thuyết tấn công đồn Mang Cá và tòa Khâm sứ - 
quân giặc phản công, chiếm kinh thành Huế. 
2. Phong trào Cần Vương bùng nổ và lan rộng. 
- Tôn Thất Thuyết đưa vua Hàm Nghi chạy ra Tân Sở (Quảng Trị). 
- Ngày 13 - 7 - 1885, Ông nhân danh nhà vua xuống chiếu Cần vương, kêu gọi văn thân, 
sĩ phu và nhân dân đứng lên giúp vua cứu nước. 
- Diễn ra sôi nổi từ năm 1885 đến cuối thế kỉ XIX. Có thể chia thành 2 giai đoạn : 
+ Giai đoạn l (1885 - l 888), bùng nổ trên khắp cả nước. 
+ Giai đoạn 2 (l888 - l896), quy tụ trong những cuộc khởi nghĩa lớn ở các tỉnh Bắc Trung 
Kì và Bắc Kì. 
II. NHỮNG CUỘC KHỞI NGHĨA LỚN TRONG PHONG TRÀO CẦN VƯƠNG. 
3. Khởi nghĩa Hương Khê ( 1885 – 1895). 
-Lãnh đạo: Phan Đình Phùng và Cao Thắng. 
-Địa bàn: huyện Hương Khê và Hương Sơn (Hà Tĩnh), sau đó lan rộng ra nhiều tỉnh 
khác. 
- Từ 1885 – 1888: nghĩa quân xây dựng lực lượng, tập luyện quân đội, rèn đúc vũ khí. 
- Từ 1889 – 1895: chiến đấu quyết liệt, đẩy lùi được nhiều cuộc càn quét của địch. Sau 
khi Phan Đình Phùng hi sinh, khởi nghĩa tan rã. 
 Là cuộc khởi nghĩa tiêu biểu nhất trong phong trào Cần Vương 
* Lưu ý: + Các em chép bài vào vở 
+ Trọng tâm bài là mục I (2) và II ( 3) 
+ Thầy giải thích : Cần Vương có nghĩa ( Cần là giúp, Vương là vua: Cần Vương là 
giúp vua cứu nước) Là phong trào yêu nước dưới ngọn cờ Phong kiến. Kết hợp 
trong sách giáo khoa thử trả lời cho thầy câu hỏi. Phong trào do ai lãnh đạo? Phong 
trào diễn ra qua mấy giai đoạn? tại sao Vua Hàm Nghi bị bắt nhưng phong trào vẫn 
còn tiếp diễn. Phong trào có những cuộc khởi nghĩa nào? Cuộc khởi nghĩa nào là 
tiêu biểu nhất? Vì Sao? ( Hôm sau thầy sẽ giải thích). 
BAØI 27 
KHÔÛI NGHÓA YEÂN THEÁ VAØ PHONG TRAØO CHOÁNG PHAÙP CUÛA 
ÑOÀNG BAØO MIEÀN NUÙI CUOÁI TK XIX. 
I. KHÔÛI NGHÓA YEÂN THEÁ (1884 – 1913). 
*. Nguyeân nhaân: 
- Kinh teá noâng nghieäp sa suùt, ñôøi soáng noâng daân khoù khaên, moät soá phaûi phieâu taùn leân Yeân 
Theá. 
- Phaùp thi haønh chính saùch bình ñònh, cuoäc soáng bò xaâm phaïm. 
 Nhaân daân Yeân Theá ñaáu tranh. 
*. Dieãn bieán: 
 + Giai ñoaïn: 1884 – 1892: Hoaït ñoäng rieâng leû döôùi söï chæ huy cuûa Ñeá Naém. 
 + Giai ñoaïn 1893 – 1908: vöøa chieán ñaáu vöøa xaây döïng döôùi söï chæ huy cuûa Ñeà Thaùm. 
 + Giai ñoaïn 1909 – 1913: Phaùp taäp trung löïc löôïng taán coâng, phong traøo suy yeáu. 
10/3/1913, Ñeà Thaùm bò saùt haïi, phong traøo tan raõ. 
* Nguyeân nhaân thaát baïi: Phaùp coøn maïnh, caáu keát vôùi phong kieán – Nghóa quaân coøn moûng vaø 
yeáu, caùch thöùc toå chöùc vaø laõnh ñaïo coøn nhieàu haïn cheá. 
* YÙ nghóa: Theå hieän tinh thaàn yeâu nöôùc choáng Phaùp cuûa giai caáp noâng daân – Goùp phaàn laøm 
chaäm quaù trình bình ñònh cuûa Phaùp. 
II. PHONG TRÀO CHỐNG PHÁP CỦA ĐỒNG BÀO MIỀN NÚI ( GIẢM TẢI) 
Bài tập:1. Trình bày nguyên nhân, diễn biến và ý nghĩa của cuộc khởi nghĩa Yên Thế? 
2. Điểm khác của cuộc khởi nghĩa Yên Thế so với phong trào Cần Vương? 
 LÒCH SÖÛ ÑÒA PHÖÔNG 
 BÀI 5: SÀI G N TRONG GIAI ĐOẠN 
CHỐNG THỰC DÂN PHÁP (185 – 1954) 
I. Quân Pháp đánh chiếm Sài Gòn 
 1) Quân Pháp chiếm thành Gia Định 
- Tháng 2.1859 quân Pháp từ Đà Nẵng tiến vào Sài Gòn. 
- Do ưu thế về hỏa lực, chỉ trong vòng 1 tuần liên quân Pháp và TBN đã chiếm toàn bộ 
thành Gia Định. 
 2) Đại đồn thất thủ 
- Ngày 24.02.1861 Pháp tấn công Đại đồn Chí Hòa và đến chiều 25 thì chiếm được đồn. 
II. Các phong trào chống Pháp 
- Trần Thiện Chánh và Lê Huy với 5.000 nghĩa binh chống Pháp trên sông SG. 
- Nghĩa quân của Nguyễn Văn Tiến hoạt động quanh vùng Bình Chánh. 
- Nghĩa quân Dương Bình Tâm mai phục giết chết Đại úy Bác-bê trên sông Đồng Nai. 
- Nghĩa quân Trương Định hoạt động ở Gò Công gây cho Pháp nhiều tổn thất. 
- Nguyễn Đình Chiểu và Phan Văn Trị dùng văn thơ để chống Pháp 
 LAØM BAØI TAÄP LÒCH SÖÛ 
 Câu 1:Tại sao cho rằng từ năm 1858 đến năm 1884 là quá trình triều đình Nguyễn 
đi từ đầu hàng từng bước đến đầu hàng toàn bộ trước quân xâm lược Pháp? Bằng 
sự kiện lịch sử hãy tóm tắt nhận định trên? 
 Gợi ý: Nêu các Hiệp ước ( Nhâm Tuất, Giáp Tuất, Hác-Măng, Pa-tơ-nốt). Nhấn mạnh 
Hiệp ước Pa-tơ-nốt đã chấm dứt sự tồn tại của triều đại phong kiến nhà Nguyễn với tư 
cách là một quốc gia độc lập. Khẳng định thông qua các hiệp ước đó triều Nguyễn đã đi 
từ đầu hàng từng bước đến đầu hàng toàn bộ trước quân xâm lược. 
Câu 2. Phong trào Cần vương bùng nổ và lan rộng như thế nào? Vì sao sau khi vua 
Hàm Nghi bị bắt, phong trào vẫn còn tiếp diễn? 
- Gợi ý: + Phong trào Cần Vương bùng nổ (Xem I.2 của Bài 26) 
 + Vì sao? Cần vương chỉ là danh nghĩa, khẩu hiệu, tích chất yêu nước mới là 
chủ đạo 
Câu 3. Vì sao cho rằng cuộc khởi nghĩa Hương Khê là cuộc khởi nghĩa tiêu biểu nhất 
trong phong trào Cần vương? 
- Gợi ý: Người lãnh đạo, tổ chức như thế nào, lực lượng ra sao, thời gian tồn tại của 
phong trào, địa bàn, tính chất ( có gây cho Pháp thiệt hại không). 
Baøi 28:TRAØO LÖU CAÛI CAÙCH DUY TAÂN ÔÛ VIEÄT NAM NÖÛA CUOÁI THEÁ KYÛ 
XIX 
 I. TÌNH HÌNH VIEÄT NAM NÖÛA CUOÁI THEÁ KYÛ XIX 
- Kinh teá, xaõ hoäi khuûng hoaûng nghieâm troïng. 
- Phaùp möu moâ thoân tính caû nöôùc ta. 
- Maâu thuaãn giai caáp vaø maâu thuaãn daân toäc gay gaét 
 Yeâu caàu: Thay ñoåi cheá ñoä xaõ hoäi, hoaëc tieán haønh caûi caùch xaõ hoäi cho phù hợp 
II. NHÖÕNG ÑEÀ NGHÒ CAÛI CAÙCH ÔÛ VIEÄT NAM VAØO NÖÛA CUOÁI THEÁ KYÛ XIX 
- Caùc nhaø caûi caùch tieâu bieåu : Nguyeãn Loä Traïch, nguyeãn Tröôøng Toä. 
- Noäi dung caûi caùch : Noäi trò, ngoaïi giao, kinh teá, vaên hoùa  
 III. KEÁT CUÏC CUÛA CAÙC ÑEÀ NGHÒ CAÛI CAÙCH. 
- Tích cöïc : Ñaùp öng phaàn naøo yeâu caàu cuûa nöôùc ta luùc ñoù, coù taùc ñoäng tôùi caùch 
nghó, caùch laøm cuûa moät boä phaän quan laïi trieàu ñình Hueá. 
- Haïn cheá : Caùc ñeà nghò caûi caùch mang tính rôøi raïc, chöa giaûi quyeát ñöôïc maâu 
thuaãn cô baûn cuûa xaõ hoäi Vieät Nam luùc ñoù. 
- Nguyeân nhaân : Trieàu ñình Hueá ñaõ cöï tuyeät, khoâng chaáp nhaän caùc thay ñoåi, caûi 
caùch. 
- YÙ nghóa : Taán coâng vaøo tö töôûng baûo thuû, phaûn aùnh trình ñoä nhaän thöùc môùi 
cuûa ngöôøi Vieät Nam hieåu bieát thöùc thôøi. 
Bài tập: Nguyên nhân nào dẫn đến trào lưu cải cách Duy tân ở nước ta cuối 
thế kỉ XIX. Kết cục của các đề nghị cải cách đó?